Makreelhaai

'Sometimes he lost the scent. But he would pick it up again, or have just a trace of it, and he swam fast and hard on the course. He was a very big Mako shark, built to swim as fast as the fastest fish in the sea and everything about him was beautiful except his jaws.
~Ernest Hemingway~

'Soms verloor hij de geur. Maar hij zou het zo weer terugvinden, or er net iets van opvangen, en hij zwom er snel en hard achteraan. Hij was een grote makreelhaai, gebouwd om in de zee zo snel als de snelste vis te zwemmen en alles aan hem was mooi behalve zijn kaken.'

(vrije vertaling)

De makreelhaai, Isurus oxyrinchus, is een solitair levende haai en leeft in zowel warm als koud water. Ze leven verspreid over de hele wereld, echter, je vind ze voornamelijk aan de kust van Tahiti. Daarnaast kom je ze, weliswaar in mindere mate, ook nog tegen in de buurt van de Noord- en de Ierse zee.

Makreelhaai in Zuid Afrika

Makreelhaai - Zuid Afrika | © NOAA | Flickr

In Ernest Hemingway's boek De Oude Man en de Zee, wordt een stukje gewijd aan de strijd van een oude visserman met een makreelhaai. Santiago heeft al 84 dagen geen vis meer gevangen en wordt hierom uitgelachen door de andere vissers in het dorp. Om zijn reputatie te redden gaat de oude man in een klein bootje de zee op. Hij vangt uiteindelijk een enorme marlijn, maar op de terugweg wordt de marlijn opgegeten door een makreelhaai. Dit boek won in 1953 de Pulitzerprijs. Hier kun je, weliswaar in het Engels, het stukje tekst lezen waarin de makreelhaai voorkomt.

In het Engels wordt de makreelhaai een Mako shark genoemd. Mako is de Maori naam voor 'haai' of 'haaientand', maar de makreelhaai heeft nog veel meer namen, om er een paar op te noemen; bonito shark, atlantic mako, sharp nose mackerel shark, pointed nose shark, spitssnuitmakreelhaai en de blue pointer. Opvallend genoeg wordt de witte haai in Australië de 'white pointer' genoemd, zouden ze dan veel gemeen hebben met elkaar?

Bouw

De makreelhaai heeft, net als de witte haai, een lichaam dat als een torpedo is gebouwd. Een mooi gestroomlijnde en perfect ontwikkelde haai die gebouwd is om grote snelheden te behalen. Dat moet ook wel, want deze eet voornamelijk snelle vissoorten zoals makreel en tonijn, vissen die bekend staan om hun snelle zwemstijl en het feit dat ze in grote scholen leven. Helaas heeft de snelheid van de makreelhaai veel nadelen voor de haai zelf, maar daar lees je straks meer over.

Langvin makreelhaai vs kortvin makreelhaai

Er zijn twee soorten makreelhaaien; de langvin makreelhaai en de kortvin makreelhaai. Het uiterlijke verschil tussen deze beiden is miniem, hooguit dat de borstvinnen van de langvin makreelhaai langer zijn en ze grotere ogen hebben. Het verschil tussen de borstvinnen van beide haaien suggereert dat de langvin makreelhaai minder snel zwemt en minder actief is in het water dan zijn nauwe familielid de kortvin makreelhaai.

Nog een verschil is dat de langvin makreelhaai voornamelijk overdag aan de oppervlakte zwemt en 's nachts naar dieper water daalt, 220 meter, terwijl de kortvin makreelhaai zijn vertier juist eerder zoekt vlak bij de kust waar de temperatuur van het water gematigd is. Dat wil echter niet zeggen dat het nooit de diepte zoekt, want dat doet de kortvin makreelhaai wel. Het feit dat de kortvin makreelhaai liever dichtbij de kust zwemt en dan voornamelijk aan de oppervlakte kan zeer nadelig zijn voor onze arme armen en benen, want zoals verder in dit artikel zal worden aangegeven; ze jagen op alles wat hun oog trekt.

Makreelhaai

© Elaine Brewer / Unsplash

Beide soorten makreelhaaien kunnen een lengte bereiken van ruim vier meter en daarbij 400- 600 kilo wegen, zwaarder dan de tijgerhaai en de stierhaai, maar lichter dan de volgroeide witte haai. Qua kleur een echte schoonheid, donker blauwgrijs metallic van boven en wit aan de buikzijde. De mond is zeer puntig en wijd en de haai heeft een paar grote ogen, een scherpe driehoekige rugvin en een grote en zeer krachtige staart waarmee het snelheden weet te behalen tot maar liefst 80 - 96,5 km per uur waarbij de hoogste gemeten snelheid niet met zekerheid kan worden bevestigd. Dit is dus met recht dé top atleet onder de haaiensooten dus!

Doorgaans zwemt de makreelhaai meestal een meer gematigde snelheid van 35 km per uur. Hij wordt gemiddeld 20 jaar oud.

Gebit

De tanden van de makreelhaai zijn lang, smal en priemvormig en zijn enorm scherp om zodoende meer grip op gladde prooi te krijgen. De makreelhaai heeft 26 tanden in zijn boven- en onderkaak, waarvan de voorste tanden de scherpste zijn.

Als de haai eenmaal zijn prooi te pakken heeft wordt deze binnen enkele seconden compleet aan flarden gescheurd. Verwondingen door de makreelhaai zijn gruwelijk. Van de witte-, tijger-, stier en witpunthaai weten we dat deze haaien door vlees heen zagen, wat 'nette' snijwonden creëert, maar de makreelhaai scheurt, net als een hyena dat doet, hele stukken vlees van zijn prooi af.

Voeding

Omdat de makreelhaai veel energie verbrandt, zeker tijdens de jacht waarbij deze snelle spurten maakt, moet de haai erg veel eten. Dit is doorgaans een van de redenen waarom het zo gevaarlijk kan zijn voor mensen, want als de makreelhaai denkt dat jij er enigszins eetbaar uitziet, valt hij met passie aan. Besef wel, de makreelhaai is voor niets en niemand bang, is ook bepaald niet kieskeurig wie de haai voor zich heeft. Het is letterlijk; you like it, you want it, you eat it voor deze haai..

De makreelhaai jaagt voornamelijk op scholen vis zoals makreel en tonijn waarbij snelheid goed van pas komt, echter andere zeer verrassende prooien komen ook voor op zijn menu, te weten; de blauwe haai, zeeschildpadden, dolfijnen, bruinvis, zeilvis en inktvis.

Marlijn - geduchte rivaal

Er wordt gezegd dat als je een marlijn tegenkomt je beter kunt maken dat je wegkomt, want er zwemt dan geheid een makreelhaai in de buurt.

Soms gaat de makreelhaai de confrontatie aan met een marlijn, een zwaardvis. De marlijn is liefhebber van dezelfde kost als de makreelhaai en hierdoor een voor de makreelhaai zeer ongewenste rivaal. Deze confrontaties lopen niet altijd zo gezellig af voor de makreelhaai, want de gevechten zijn heftig en kunnen bloederig zijn waarbij de makreelhaai niet zelden eindigt met stukken speer in zijn lichaam. Ooit werd er zelfs een makreelhaai gevangen met een stukje speer in zijn oog. Verliest de smakelijke marlijn het gevecht, dan wordt het door de makreelhaai met veel liefde opgegeten.

Zintuigen

Net als iedere ander haai heeft de makreelhaai een stel uitstekende ontwikkelde zintuigen, echter zijn reuk zintuig is exceptioneel. Deze helpt hem om een prooi op te sporen. Zijn goed ontwikkelde reukzin komt nog beter van pas in de open zee waar voedsel altijd moeilijk te vinden is. Dit zie je ook bij de voor de mens zeer gevaarlijke witpunthaai terug.

Migratie

We hebben het al eerder gehad over de snelheid waarmee de makreelhaai zich door het water kan verplaatsen, maar we hebben het nog niet over de afstanden gehad die deze haai aflegt. In een ander artikel over de witte haai lees je dat de langst gemeten afstand die de witte haai ooit heeft afgelegd 12.400 kilometer is.

Vergeleken bij de makreelhaai is dit echt 'peanuts', want van de makreelhaai weten we dat deze in staat is om 2130 km af te leggen in slechts 37 dagen! Om zo'n afstand te overbruggen en vooral in zo'n korte tijd moet de makreelhaai gemiddeld 58 km per dag zwemmen. Dit zegt genoeg over de snelheid waarmee de makreelhaai zich in het water kan verplaatsen.

Gevaarlijk voor de mens

Net als bij de witte-, de tijger-, de witpunt- en de hamerhaai is de mens niet de primaire voedselbron van de makreelhaai, wij zijn eerder een bijproduct. Kort gezegd, je hebt gewoon dikke pech als hij je aanvalt. Van slachtoffers van een makreelhaai aanval weten we dat de haai, voordat met open mond tot de aanval overgaat, een cijfer acht zwemt. De meeste aanvallen gebeuren echter tijdens het vissen op de makreelhaai. De makreelhaai is namelijk helaas vanwege zijn snelle spurten en hoge sprongen, een zeer geliefde vis voor hengelsportvissers. Ongelukken komen voor wanneer deze in boten springt en hij de mensen in de boot vervolgens aanvalt. Vergeet hierbij vooral niet hoe agressief de makreelhaai is! Verder is bekend dat als ze aan een vislijn hangen, ze ook soms de boot willen aanvallen.

Vijfde meest gevaarlijke haai ter wereld

De makreelhaai is bepaald geen lieverdje en is geen fan van mensen, vooral omdat deze, net als de stierhaai, een erg territoriale haai is en ons als een bedreiging ziet. De makreelhaai staat geregistreerd als de vijfde meest gevaarlijke haai voor de mens, toch krijgt het verbazingwekkend genoeg niet dezelfde mate van aandacht als bijvoorbeeld de tijger- en de witte haai en dat is op zijn zachts gezegd nogal vreemd. Deze haai is namelijk, net als de tijgerhaai, niet vies van een hapje mensenvlees, sterker nog, hij lust ons letterlijk rauw.

Een 'gehaaide' jager

Wat de makreelhaai zo gevaarlijk maakt is niet zozeer zijn desinteresse in wat voor soort prooi hij vangt, maar voornamelijk de manier waarop hij achter zijn prooi aangaat. De makreelhaai kent geen angst tijdens de jacht en is een erg onberekenbare jager. Tel daarbij op dat het een van de snelste haaien ter wereld is, een sterk ontwikkeld reukzintuig heeft, en enorm hoog kan springen, niet kieskeurig is en behoorlijk agressief kan zijn en je hebt een zeer geslepen moordmachine.

Spronghoogte

De hoogst gemeten sprong van de makreelhaai bedroeg maar liefst 7,6 meter! Je kunt dit vergelijken met een flat van vier verdiepingen hoog. In verhouding; een witte haai kan tot 3 meter hoog springen. De makreelhaai kan zo hoog springen dankzij de snelheid die deze kan halen in het water. Als je dit allemaal leest snap je misschien ook een beetje waarom we hier te maken hebben met een echte jager. Mensen vergissen zich vaak in het uiterlijk van de makreelhaai, want vergeleken bij de witte- en de tijgerhaai ziet de makreelhaai er niet ‘echt’ gevaarlijk uit, maar dit is puur schijn!

Voortplanting

Ze mogen dan de snelste haaien in de zee zijn, maar dit geldt niet voor hun zwangerschappen, want deze duren erg lang, zo'n 15 - 18 maanden! Een vrouwelijke makreelhaai is geslachtsrijp als ze een lengte heeft bereikt van minstens 3 meter. Ze is doorgaans langer dan de mannelijke makreelhaai, een veel voorkomend feit bij alle haaiensoorten. De bevruchte eieren van de vrouwtjeshaai blijven gewoon in de baarmoeder. Gedurende de zwangerschap ontwikkelen de babyhaaien zich verder in het ei en komen vlak voor de geboorte uit. Ze worden dus levend gebaard. Een vrouwtjes makreelhaai werpt eens per drie jaar.

Zoals bij meerdere haaien het geval is eten ook de embryo's de zwakke embryo's en onbevruchte eieren in de baarmoeder op voor de noodzakelijke voedingstoffen. De moeder haai krijgt tussen de 4 - 18 baby's die allen direct na de geboorte op zichzelf zijn aangewezen. Bij de geboorte meten ze gemiddeld 70 cm. Een opmerkelijk feit is dat de moeder zelf de embryo's vrijwel altijd aborteert wanneer ze gevangen wordt. De eerste levensjaren van de babyhaaien vindt plaats in ondiep water waardoor ze helaas ook een makkelijke prooi zijn voor aaseters. Veel baby makreelhaaien halen de eerste fase van hun leven daarom niet.

Relatie tot de mens

De makreelhaai heeft, net als elke andere haai, vijanden waarbij de mens natuurlijk weer bovenaan de lijst staat. De grootste boosdoeners zijn de hengelsportvissers en visnetten, maar de makreelhaai is ook een geliefd ingrediënt in haaienvinnensoep, zie Sharkwater - een schokkende blik achter de wereld van de haaienvinnenindustrie. Soms wordt er op de makreelhaai gejaagd door grotere haaien of orka's.

Gevangen makreelhaaien op een markt© José Antonio Gil This image is in the public domain because it contains materials that originally came from the U.S. National Oceanic and Atmospheric Administration, taken or made as part of an employee's official duties.Makreelhaaien op een markt © José Antonio Gil Martínez | wikimedia

Door de lange tussenpozen tussen de zwangerschappen in krijgen de makreelhaaien niet de kans om hun eigen populatie op peil te houden. Er zijn gelukkig een aantal landen die zich inzetten om de makreelhaai te beschermen, maar zoals vaker het geval is wordt hier niet altijd gehoor aan gegeven.

Uitsterving haaien - bedreigd