Witte haai in Noord-Europa
Er is geen enkele haai dat zoveel angst, ontzag, ontzetting en nieuwsgierigheid bij ons oproept als de witte haai. We willen alles weten over deze haai; waar hij leeft, wat hij eet, hoe groot hij kan worden, hoeveel tanden hij heeft en vooral, of hij wel of niet echt (levens)gevaarlijk is. Simpel gezegd, de witte haai intrigeert ons enorm. Logisch dus dat we ook dolgraag willen weten of hij voorkomt in de Noord-Europese, en bovenal, of hij al daadwerkelijk (bevestigd) gespot is.
Fantastische screenshot van een witte haai © Daniel Gillaspia | Flickr
Er is over de jaren heen intensief onderzoek naar de aanwezigheid van de witte haai in Europa gedaan en aan de hand van de verzamelde informatie, gemaakte tabellen, geregistreerde en bevestigde ooggetuigenverklaringen kunnen we vaststellen dat er inderdaad witte haaien in Zuid-Europa voorkomen, al is de kans dat je er eentje tegenkomt wel bijzonder klein.
De feiten op een rijtje:
De opwarming van de aarde zorgt voor warmer weer in Europa en een stijging van de watertemperatuur langs de Europese kust. Dit creëert een geschiktere leefomgeving voor de witte haai, die van nature in warmere wateren leeft. Bovendien zijn er in de Noordzee grote koloniën zeehonden te vinden, een belangrijk prooidier voor de haai. De temperatuur van het water en de omvang van de zeehondenpopulaties in de Noordzee zijn nu vergelijkbaar met die van Zuid-Afrika, een bekende leefomgeving van witte haaien.
Een BBC-documentaire uit 2006 suggereert dat er onbevestigd bewijs is van witte haaien in de Noordzee. Vóór 2002 werden er zes waarnemingen gemeld bij Cornwall en sinds 2003 zijn er vier waarnemingen in Schotland gedocumenteerd. Deze gebieden bieden voldoende voedsel voor de haaien, waardoor ze mogelijk vaker in de Noordzee zullen verschijnen. De toenemende waarnemingen, in combinatie met de geschikte leefomstandigheden, suggereren dat de witte haai een nieuwkomer in de Noordzee kan worden. De komende jaren zullen meer duidelijkheid geven over de frequentie en de impact van hun aanwezigheid in deze wateren.
Bevestigde waarnemingen:
In 2023 werd er een vin waargenomen in de haven van IJmuiden. In Groot-Brittannië werden er in 2023 diverse meldingen van witte haaien gedaan, waaronder een half opgegeten zeehond in Great Yarmouth. Haaienexpert Graeme Pullen beweert al twee jaar een grote witte haai in Britse wateren te volgen.
Spanje
Naast de zeldzame haaienaanvallen in Spanje, zijn er door de jaren heen talloze waarnemingen van witte haaien geweest. Deze waarnemingen voeden de angst die sommigen voelen voor deze grote roofdieren. De onzekerheid over hun aanwezigheid en hun onvoorspelbare gedrag dragen bij aan deze angst.Witte haaien zijn nu eenmaal pelagische dieren, wat betekent dat ze in de open oceaan leven. Hierdoor is het moeilijk om ze te observeren en hun populatiegrootte in te schatten. De onbekende factor maakt ze een onzichtbare dreiging, wat de angst kan vergroten.
Bevestigde aanvallen:
- 1986: Een windsurfer werd langs de Costa Blanca aangevallen door een witte haai en verloor zijn been.
- 2014: Een 30-jarige vrouw werd aan de kust van Benidorm aangevallen, vermoedelijk door een tijgerhaai.
- 2018: Een witte haai werd gespot nabij de Balearen, de eerste bevestigde waarneming in 30 jaar.
Mogelijke aanvallen:
- 1992: Een gewonde witte haai werd gevonden aan de kust van Tossa de Mar.
- 1993: Een man verloor tenen door een aanval van een onbekende haai.
- 2015: Een 10-jarige jongen werd gebeten door een vis, mogelijk een barracuda of haai.
Verder zijn er talloze meldingen van haaien in Spaanse wateren, maar niet allen zijn bevestigd.
Ierland en Schotland
Witte haaien zijn zeldzaam in Ierse en Schotse wateren, maar er zijn bevestigde waarnemingen in de afgelopen jaren. In 2019 filmden vissers een grote haai, mogelijk een witte haai, voor de kust van Donegal, Ierland. In 2022 spotten duikers een grote haai, mogelijk een witte haai, bij de Farne-eilanden voor de kust van Northumberland, Engeland.
Naast deze bevestigde waarnemingen zijn er talloze andere meldingen van haaien in Ierse en Schotse wateren, maar deze zijn niet allemaal bevestigd. Mogelijk komen witte haaien af en toe naar deze gebieden vanwege de toenemende populaties zeehonden, een belangrijke voedselbron voor haaien. Meer onderzoek is nodig om te bevestigen of witte haaien permanent in Ierse en Schotse wateren leven en om hun impact op het ecosysteem te bepalen.
Bevestigde waarnemingen:
- 3 januari 2008: Een grote zeehond met een hap van 30,5 cm uit zijn zij spoelde aan op de kust van Norfolk. Het National Oceanography Centrum in Southampton concludeerde dat de beet waarschijnlijk van een witte haai was.
- Later in 2008: Simon Greenstreet zag tijdens een visuitje in Schotland een haai rond zijn boot zwemmen. De haai had de kenmerken van een witte haai, met een donkere bovenkant en een lichte onderkant.
Witte haaien in de Middellandse Zee
Witte haaien komen voor in de Middellandse Zee. In 2012 werden er haaien gevangen voor de kust van Corsica en aan de Adriatische Kust. Er is ook een waarneming gemeld bij het Italiaanse eiland Capraia. Marine biologen vermoeden dat de wateren rond Griekenland mogelijk een broedplaats zijn voor deze haaiensoort. Verder worden witte haaien af en toe gesignaleerd rond Corfu en Malta. In Malta zijn er zelfs dodelijke aanvallen op mensen gemeld. De haaien raken soms verstrikt in tonijnen-netten langs de kust van Sicilië, waar ze tijdens het La Matanza festival gedood worden.
De aanwezigheid van witte haaien in de Middellandse Zee is een feit. Hoewel aanvallen op mensen zeldzaam zijn, is het belangrijk om voorzichtig te zijn in gebieden waar veel tonijnvangst plaatsvindt.
De BBC heeft een reeks documentaires over de oceanen van de wereld gemaakt, met een aflevering over de Middellandse Zee en de haaien die daar leven. In deze aflevering zie je een grote witte haai rondom een boot zwemmen en een andere gevangen haai vermorzelen in de buurt van Zuid-Frankrijk. Het is een fascinerende en huiveringwekkende blik op deze krachtige roofdieren.
In 1997 onderzocht Discovery Channel in de serie Shark Week de aanwezigheid van witte haaien in de Middellandse Zee. De serie presenteert overtuigend bewijs dat deze haaien inderdaad in de Middellandse Zee leven, hoewel in mindere mate dan in andere delen van de wereld. De serie is aan te raden voor wie meer wil weten over de witte haai in de Middellandse Zee.
Deze twee documentaires bieden een unieke blik op de witte haai in de Middellandse Zee. Ze tonen de kracht en schoonheid van deze roofdieren, maar ook het potentiële gevaar dat ze vormen.
Haaienaanvallen in Europa
Er komen 47 haaiensoorten voor in Europa. Zeven daarvan kunnen potentieel gevaarlijk zijn voor mensen:
- Zwartpunthaai
- Blauwe haai
- Koperhaai
- Grote hamerhaai
- Witpunthaai
- Zandtijgerhaai
- Makreelhaai
- Witte haai
De tijgerhaai is niet officieel bevestigd als potentieel gevaarlijke haai in Europa, maar er zijn wel meldingen van waarnemingen in de Middellandse Zee. Haaienaanvallen in Europa zijn zeldzaam, maar komen wel voor.
Aan de hand van de boven afgebeelde kaart kun je zien waar de witte haai volgens onderzoekers in de Middellandse zee voorkomt. © Wereld van de Haai
Haaienaanvallen in Europa:
Volgens het International Shark Attack File (ISAF) zijn er in Europa vanaf 1847 tot heden 80 officieel bevestigde 'niet uitgelokte' aanvallen op mensen geweest. 54 van deze aanvallen vonden plaats in de Middellandse Zee. De meeste haaienaanvallen wereldwijd treffen surfers (53%), zwemmers (30%), snorkelaars (6%), bodysurfers/spartelende mensen in het water (3%), duikers (5%) en mensen in ondiep water (3%).
Europese landen met bevestigde haaienaanvallen:
- Spanje: 28 aanvallen
- Italië: 21 aanvallen
- Griekenland: 12 aanvallen
- Frankrijk: 8 aanvallen
- Portugal: 4 aanvallen
- Malta: 2 aanvallen
- Kroatië: 1 aanval
- Cyprus: 1 aanval
- Montenegro: 1 aanval
- Turkije: 1 aanval
Witte haaien in Noord-Europese wateren
Op 11 maart 2014 verscheen er een artikel in The Telegraph met de kop Great White Shark heading to Britain is pregnant. Het artikel ging over Lydia, een witte haai die was uitgerust met een zender door Ocearch. De zenderdata suggereerde dat Lydia mogelijk op weg was naar Groot-Brittannië. Echter, in tegenstelling tot wat in het artikel werd beweerd, is er tot op heden geen doorslaggevend bewijs dat Lydia de Britse wateren heeft bereikt. De zenderdata van Ocearch is niet altijd 100% nauwkeurig en het is mogelijk dat Lydia van koers is veranderd.
Aanvullende waarnemingen:
- In februari 2014 werd in Great Yarmouth het half opgegeten karkas van een zeehond aangetroffen. De verwondingen leken op het werk van een haai, maar er is geen definitieve bevestiging dat dit door een witte haai was.
- In 2015 werd er een witte haai gespot voor de kust van Cornwall. Dit was de eerste keer dat een witte haai in dit gebied werd waargenomen.
Er zijn aanwijzingen dat witte haaien mogelijk af en toe in Noord-Europese wateren zwemmen, maar er is nog geen definitief bewijs dat ze hier permanent verblijven. De waarnemingen van de gespotte haai in Cornwall suggereren dat het mogelijk is dat witte haaien hun leefgebied uitbreiden.
Is dit het werk van een witte haai?
Witte haaien in Britse wateren
Er zijn meerdere meldingen van waarnemingen van witte haaien in Britse wateren, maar definitief bewijs ontbreekt nog. Experts achten het niet onwaarschijnlijk dat witte haaien af en toe de Noordzee bezoeken, gezien de geschikte watertemperatuur en de grote zeehondenpopulatie als voedselbron. De kans op een haaienaanval is zeer klein, maar voorzichtigheid is altijd geboden. In de toekomst zullen we mogelijk vaker witte haaien in de Noordzee zien.
- Graeme Pullen, een haaienexpert, beweert dat hij al twee jaar lang een witte haai volgt in de Britse wateren.
- Commercieel schipper Pete Williams heeft naar eigen zeggen ook een witte haai gezien die zijn net uit zijn handen rukte.
- Haaienvisser Wayne Comben zag mogelijk ook een witte haai, gebaseerd op de waarneming van een enorme rugvin.
- Meerdere Britse vissers hebben volgens The Daily Mail bevestigd dat ze witte haaien hebben gezien langs de kust van Devon.
Er is nog geen definitief bewijs, zoals foto's of videomateriaal, van de aanwezigheid van witte haaien in Britse wateren. Experts zoals Richard Peirce, voorzitter van de Shark Trust, sluiten niet uit dat er af en toe een witte haai in de Noordzee komt. De watertemperatuur is geschikt en er is voldoende voedsel in de vorm van zeehonden.
De kans om aangevallen te worden door een witte haai is zeer klein. De kans om aangereden te worden door een auto is vele malen groter.
Het is mogelijk dat witte haaien in de toekomst vaker in de Noordzee zullen worden gezien. De zeehondenpopulatie in de Noordzee is groot, wat een aantrekkelijke voedselbron is voor witte haaien. Er zijn aanwijzingen dat er mogelijk witte haaien in Britse wateren zijn. Definitief bewijs is er nog niet, maar experts achten het niet onwaarschijnlijk. De kans op een aanval is klein, maar voorzichtigheid is altijd geboden.
Interessante artikelen: