Witte haaien zijn grote roofvissen die in de open oceaan voorkomen. Door hun grootte en hun reputatie als top predatoren zijn zij al vele jaren onderwerp van fascinatie en belangstelling. Als gevolg daarvan hebben sommige aquaria en zeeparken geprobeerd om witte haaien in gevangenschap te houden zodat het publiek kennis kon maken met de haai van nabij. Deze beslissing heeft geleid tot flinke discussies betreffende de ethiek om zulke majestuese in gevangenshap te houden. 

© JG-Marshall / Adobe Stock

Witte haaien lijden in gevangenschap. Beperkt door aquariumwanden, verstoken van hun natuurlijke habitat en geconfronteerd met kunstmatige omgevingen, ervaren ze stress en gezondheidsproblemen. Stereotypie, agressie, verminderde eetlust en afwijkend zwemgedrag zijn slechts enkele symptomen van hun ongenoegen. Deze intelligente en actieve roofdieren horen niet in een aquarium te leven.

De ethische bezwaren tegen hun gevangenschap zijn dan ook groot. Hun natuurlijke behoeften aan ruimte, jacht en oceaanleven kunnen simpelweg niet worden nagebootst. 

Gedragingen in een notedop:

• Zwempatronen: Grote witte haaien in aquaria vertoonden een repeterende zwempatronen, herhalend cirkelen gedrag in hun tanks en/of herhaaldelijk heen en weer zwemmen langs de lengte van de tank.
• Eten: In sommige gevallen zijn witte haaien in aquaria getraind om volgens een regelmatig schema te eten, waarbij de verzorgers stokken of doelen gebruiken om hen aan te moedigen naar de oppervlakte te komen voor voedsel. Dit bleek echter weinig succes te hebben omdat de haaien op de andere dieren en vissen in de tank begonnen te jagen.
• Agressie: Witte haaien in aquaria vertoonden agressief gedrag vertonen, zoals het rammen tegen de wanden van hun tanks of het aanvallen van andere vissen of zelfs hun verzorgers.
• Stress: Witte haaien in gevangenschap kunnen stress ervaren als gevolg van opsluiting in een kleine ruimte en de blootstelling aan ongewone geluiden en geuren. Dit kan leiden tot een reeks negatieve gezondheidseffecten, waaronder een verminderde immuunfunctie en een verhoogd risico op ziekten.

Een moeilijke kwestie

Het gedrag van witte haaien in aquaria is een complex weefsel van factoren: hun individuele karakter, de kunstmatige omgeving en hun interactie met mensen. Echter, door de zeldzaamheid en ethische bezwaren rond hun gevangenschap, tasten we nog in het duister over hun ware gedrag in deze context.

Weinig aquaria wagen zich dan ook aan het houden van witte haaien. Degenen die het wel doen, huisvesten ze in gigantische, gespecialiseerde tanks die hun oceaanhabitat nabootsen. Deze tanks zijn kostbaar in aanleg en onderhoud, en vergen voortdurende aandacht van ervaren verzorgers. De kans op succes is tot nu toe klein gebleken. Bovendien zijn witte haaien in veel landen beschermd vanwege hun kwetsbare status. Vangen en transport zijn streng gereguleerd en gevangenschap voor puur amusement wordt als onethisch beschouwd.

Dus, hoewel sommige aquaria witte haaien tentoonstellen, is dit geen courante praktijk en wordt het omwille van hun ongeschiktheid voor gevangenschap en hun beschermde status ten stelligste afgeraden.

Aquaria 

Er is geen definitief antwoord op de vraag hoeveel grote witte haaien in aquaria zijn gehouden, aangezien dit geen gangbare praktijk is en zeer omstreden is. Hoewel sommige aquaria in het verleden hebben geprobeerd om grote witte haaien te houden, zijn de meeste niet succesvol geweest vanwege de grote omvang van de haaien en hun speciale behoeften. Er zijn echter wel een paar grote aquaria geweest die in het verleden hebben geprobeerd om witte haaien te houden. Enkele voorbeelden zijn:

© Aboutascientist / Wikipedia

Monterey Bay Aquarium - Monterey Bay Aquarium in Californië, VS, was een van de eerste aquaria die met succes een witte haai in gevangenschap tentoonstelde. In 2004 werd een jonge witte haai 198 dagen tentoongesteld voordat hij weer in het wild werd vrijgelaten.

© Kentaro Ohno / Flickr

Het Okinawa Churaumi Aquarium: Het Okinawa Churaumi Aquarium bevindt zich in Japan, een van de grootste ter wereld, haalde in 2016 de krantenkoppen met de vangst van een witte haai. De haai verbleef 69 dagen in het aquarium, maar werd uiteindelijk weer vrijgelaten in de oceaan vanwege zorgen over zijn welzijn.

Hoewel de haai tijdens zijn verblijf gezond leek, betoogden experts dat het houden van witte haaien in gevangenschap niet ethisch is. Hun gespecialiseerde behoeften en de uitdagingen om een geschikte omgeving en dieet te creëren maken het moeilijk om hun welzijn in gevangenschap te garanderen.

De vrijlating van de haai door Okinawa Churaumi Aquarium toont aan dat er een toenemende bewustwording is van de ethische aspecten van het houden van wilde dieren in gevangenschap. Het is belangrijk dat we de natuurlijke leefomgeving van deze prachtige wezens respecteren en hun vrijheid in acht nemen.

© Kevin Gibbons / Flickr

Sydney Aquarium: In 1968 ving een visser een grote witte haai van 4 meter lang. De haai, die later bekend werd als 'Sydney', belandde in het Sydney Aquarium. Al snel na aankomst werd hij onrustig en agressief. Pogingen om de haai te kalmeren met verdovingsmiddelen mislukten. De directeur van het aquarium, George Cann, besloot de haai te doden met kogels. Dit gebeurde in het zicht van een groot publiek.

De dood van Sydney leidde tot grote verontwaardiging en protesten. Het incident belichtte de ethische dilemma's rond het houden van grote roofdieren in gevangenschap. De stress en risico's voor zowel dier als mens werden duidelijk.

Ondanks de controverse besloot Sydney Aquarium in 2007 het experiment te herhalen. Bruce, een nieuwe witte haai, werd in een aquarium geplaatst. Helaas overleed Bruce na slechts drie dagen.

Andere haaiensoorten in aquaria

Andere haaiensoorten zijn wel met succes geïntroduceerd in grote aquaria en hebben het zelfs goed gedaan in gevangenschap, waaronder:

Verpleegsterhaaien: Deze bodemhaaien komen veel voor in ondiepe tropische en subtropische wateren. Ze staan bekend om hun volgzame aard en worden vaak in aquaria aangetroffen omdat ze gemakkelijk te verzorgen zijn en zich goed kunnen aanpassen in een aquarium.

Zwartpuntrifhaaien: Deze haaien worden gevonden in ondiepe wateren in de Indo-Pacific regio en staan bekend om hun opvallende zwart gestippelde vinnen. Ze zijn met succes gehouden in grote aquaria en zijn populaire attracties vanwege hun actieve zwempatronen en sociale gedrag.

Zandtijgerhaaien: Deze haaien komen voor in gematigde en tropische wateren over de hele wereld en staan bekend om hun opvallende uiterlijk, met lange, slanke lichamen en scherpe tanden. Ze zijn met succes gehouden in grote aquaria en worden vaak tentoongesteld vanwege hun indrukwekkende omvang en unieke uiterlijk.

Luipaardhaaien: Deze haaien komen voor in ondiepe kustwateren langs de westkust van Noord-Amerika. Ze zijn relatief klein en gemakkelijk te verzorgen, waardoor ze populaire attracties in veel aquaria.

Tijgerhaai geboren in het Okinawa Churaumi Aquarium in Japan

In het Okinawa Churaumi Aquarium in Japan beleeft een bijzondere haai haar leven. In 2018 geboren als eerste tijgerhaai in gevangenschap in Japan, en slechts de vierde wereldwijd, baarde ze recent zelfs een pup. Haar moeder werd in 2005 gevangen in het wild en bracht haar in gevangenschap ter wereld.

Deze prestatie is belangrijk, want het kan waardevolle informatie opleveren over de voortplanting en het gedrag van tijgerhaaien. Echter, het houden van haaien in gevangenschap is controversieel. Dierenwelzijnsorganisaties en natuurbeschermers beargumenteren dat het schadelijk is voor de dieren en negatieve stereotypen over haaien in stand houdt.

Een ander voorbeeld van haaienkweek in gevangenschap is het programma van het Hawaii Institute of Marine Biology. Ondanks hun successen is het aantal in gevangenschap geboren tijgerhaaien nog steeds klein vergeleken met andere haaiensoorten.

Makreelhaai in Aqualife Park, Kobe - Japan

Het Suma Aqualife Park in Kobe, Japan, heeft ook een kortvinmakreelhaai in gevangenschap gehouden. Het is echter belangrijk om nogmaals te benadrukken dat dit geen aanbevolen praktijk is, zoals al reeds eerder is gezegd.

Een kortvinmakreelhaai zwemmend in een aquarium. Deze foto is genomen in een aquarium in Japan in juni 2020. © 出羽雀台 / Wikimedia

Naar verluidt werd de makreelhaai in het Suma Aqualife Park in 2007 gevangen en wordt hij sindsdien in een tank gehouden. De tank is ongeveer 7 meter lang en 4,5 meter breed en bevat 1500 ton water. Hoewel deze tank groot lijkt, is hij toch veel kleiner dan de natuurlijke habitat van een makreelhaai, namelijk de open oceaan.

Het Suma Aqualife Park beweert dat het de makreelhaai houdt voor onderzoek en educatieve doeleinden, maar veel beschermingsorganisaties hebben het park bekritiseerd voor het houden van zo'n grote en actieve haaiensoort in gevangenschap. Zij stellen dat het niet ethisch is om een haai, die ontworpen is om grote afstanden te zwemmen, in zo'n kleine ruimte te houden, en dat het gedrag en de fysiologie van de haai kunnen worden beïnvloed door gevangenschap.

Ethische bezwaren tegen het houden van haaien in aquaria

Het houden van haaien in aquaria roept verschillende ethische bezwaren op. De beperkte leefomgeving in een aquarium frustreert hun natuurlijke instincten en kan leiden tot stress, stereotiep gedrag en gezondheidsproblemen. Onjuiste voeding kan ondervoeding en spijsverteringsproblemen veroorzaken. De kunstmatige omgeving en stressvolle factoren in aquaria verzwakken hun immuunsysteem en veroorzaken angst.

Het vangen en transport van haaien is vaak schadelijk en kan leiden tot de dood. Onbehoudzame vangstpraktijken en inteelt in gevangenschap bedreigen de biodiversiteit van haaienpopulaties. In plaats van haaien in gevangenschap te houden, is het ethischer om ze te beschermen in hun natuurlijke omgeving door middel van mariene reservaten, educatie en duurzame visserij. Virtuele aquaria en educatieve programma's bieden waardevolle alternatieven om te leren over haaien zonder hun welzijn te schaden.

© Nautilus Creative | Adobe Stock

Conclusie

Hoewel er in het verleden pogingen zijn gedaan om grote witte haaien in aquaria te houden, is het cruciale punt dat ze niet in gevangenschap kunnen gedijen. Ze hebben enorme open wateromgevingen nodig om hun natuurlijke zwemgedrag en voedingsgewoonten te kunnen handhaven. Beperkte ruimtes en de stress van gevangenschap leiden tot een snelle achteruitgang en dood.

Kortom:

• Beperkingen van het leefgebied: Aquaria, zelfs de grootste, kunnen de immense open oceaanomgeving die grote witte haaien van nature bewonen niet repliceren. Deze reuzen hebben grote afstanden nodig om constant te zwemmen, wat cruciaal is voor het reguleren van hun lichaamstemperatuur en het behoud van hun gezondheid.
• Gedragsbeperkingen: Grote witte haaien zijn trekdieren en vertonen complex jachtgedrag. Beperkte ruimtes in aquaria belemmeren deze natuurlijke instincten, wat leidt tot frustratie en abnormaal gedrag.
• Fysiologische uitdagingen: Grote witte haaien zijn constant in beweging, wat helpt om water over hun kieuwen te laten stromen voor de opname van zuurstof. In aquaria is het extreem moeilijk om een ​​juiste waterstroming en zuurstofniveaus te handhaven die aan hun specifieke behoeften voldoen.
• Voedingsproblemen: Deze toppredatoren zijn gewend om actief op grote prooien te jagen. In gevangenschap is het een grote uitdaging om ze te voorzien van een geschikt dieet dat aan hun voedingsbehoeften voldoet en hun natuurlijke jachtinstincten stimuleert.

Daarom, hoewel er pogingen zijn gedaan om grote witte haaien in aquaria te houden, maken hun specifieke biologische behoeften en de beperkingen van afgesloten ruimtes het onmogelijk om ze voor langere periodes in leven te houden.