© Elias Levy / Flickr
De reuzenmanta, Manta birostris, doet zijn naam absoluut eer aan. De manta is een van de grootste roggen soorten die er zijn en kan tot ontzagwekkende afmetingen groeien. Het is een kraakbeenvis, net als de haai, en behoort tot de familie van de Mobulinae, de duivelsroggen. In totaal behoren 11 soorten pijlstaartroggen tot de familie van de Mobulinae en allen zijn het plankton etende roggen. Er bestaan twee soorten manta’s, de manta alfredi en de reuzenmanta.
Lichaamsbouw
Het lichaam van het reuzenmanta kun je eigenlijk vergelijken met dat van een platgedrukte haai, aan wie ze nauw verwant zijn, waarbij de anatomie van de manta ook veel overeenkomsten vertoont met die van een haai. Beide ogen zitten aan de zijkant van het lichaam. De reuzenmanta is een zeer gracieuze zwemmer. Deze is tevens ook een langzame zwemmer en zweeft met hooguit 20 vleugelslagen per minuut door het water. De korte staart is niet giftig en dient om mee te sturen.
De kieuwen zitten aan de buikzijde, vijf in totaal, net als bij de haai, waarmee ze zuurstofrijke water tot zich nemen. Net als bij de meeste haaiensoorten moet ook de mantra altijd in beweging blijven om zichzelf van voldoende zuurstof te voorzien. De reuzenmanta heeft tevens ook de grootste hersenen van alle vissoorten in de zee. De sterkte van de zintuigen wordt toegekend aan de grootte van de hersenen.
De reuzenmanta kan enorm groot worden met een doorsnee van maar liefst 9 meter breed! Ook hun gewicht is imposant, want ze kunnen behoorlijk tippen op de weegschaal met een gewicht van ruim 2,000 kilo.
De reuzenmanta heeft een kenmerkend zwart-wit kleurpatroon op de bovenzijde van zijn lichaam. Deze heeft wat weg van de letter T, zie plaatje hieronder. De onderkant van een reuzenmanta heeft een eigen voor elke reuzenmanta uniek gespikkeld patroon. Ze hebben een gladde huid en kunnen blauw, zwart of grijs van kleur zijn en hebben standaard een witte buik.
Leefgebied
Reuzenmanta´s leven in tropische, subtropische en matige zeegebieden. Je komt ze dus alleen tegen in de Atlantische -, Indische - en Grote oceaan. Het zijn geen territoriale dieren en ze leggen gedurende hun leven duizenden kilometers af. Reuzenmanta's bezoeken tijdens hun reizen koraaleilanden zoals de Maladiven, koraalriffen en kustlijnen waar voldoende plankton te vinden is.
© Elias Levy / Flickr
Voeding
De zeer grote mond van de manta bevindt zich aan de voorkant van het lijf, wat je ook terugziet bij de walvishaai. Ze zijn planktoneters en filteren hun voedsel middels kieuwzeefborstels. Het plankton wordt naar binnen geleid via twee enorme kopflappen die zich aan beide zijden van de kop bevinden. Het overtollige water wordt vervolgens via de kieuwen naar buiten gefilterd en het overgebleven plankton doorgeslikt.
Leefgebied
Reuzenmanta´s leven in tropische, subtropische en matige zeegebieden. Je komt ze dus alleen tegen in de Atlantische, Indische en Grote Oceaan. Het zijn geen territoriale dieren en kunnen duizenden kilometers afleggen. Ze bezoeken groepen koraaleilanden zoals de Malediven, koraalriffen en kustlijnen waar voldoende plankton te vinden is.
In de koraalriffen vind je gebieden waar haaien, roggen, schildpadden, verscheidene vissoorten en walvissen zich laten ‘behandelen’ door kleine visjes. Deze visjes zijn onmisbaar en hun behandeling bestaat uit het weghalen van dode huidcellen, parasieten, bacteriën en slijm waardoor de reuzenmanta’s fris, fruitig en gezond kunnen blijven.
Voortplanting
Wetenschappers denken dat reuzenmanta’s vrij laat seksueel actief worden waarbij de vrouwtjes 8-10 jaar zijn en de mannetjes rond de 6 jaar oud zijn. De paringstijd van de reuzenmanta is uniek en kan soms dagen tot wel weken duren en de vrouwtjes manta zet hierin volledig de toon. De mannetjes, 25 - 35 stuks, moeten strijden om te kunnen paren met de vrouwtjes manta waarbij de vrouwtjes manta ze flink laat zweten om zo de sterkste en fitste mannetje te vinden om mee te paren. Rondjes om het koraalrif zwemmen en allerlei atletische oefeningen doen zijn hierbij niet ongewoon. Om te kunnen paren moeten de mannetjes reuzenmanta's ondersteboven hangen zodat hun buik tegen die van het vrouwtje komt te liggen.
Reuzenmanta's zijn ovoviviparous, dat wil zeggen dat de eitjes van de reuzenmanta in de baarmoeder worden bevrucht en daar zullen blijven totdat de baby reuzenmanta's vlak voordat ze geboren worden uit hun ei komen. Ze worden daarom niet middels een placenta gevoed, maar houden zich in leven door de eigeel te eten. Binnen zes weken na het uitkomen uit het ei worden de baby manta’s geboren.
Een vrouwelijke manta is gemiddeld 12-13 maanden zwanger en bevalt doorgaans van 1-2 pups. Men weet niet hoe vaak een vrouwtjes manta bevalt, maar vermoed wordt dat dit enkel om de 2- 5 jaar gebeurt waardoor het voortplanten zeer moeizaam verloopt. Direct na de bevalling zijn de baby manta's op zichzelf aangewezen en zullen ze erg snel groeien.
Natuurlijke vijanden
Vanwege zijn enorme omvang hoeft de reuzenmanta weinig te vrezen van zijn 'buren'. Dat wil echter niet zeggen dat hij geen vijanden heeft, want die heeft hij wel degelijk. De witte haai en de orka zijn geen van beiden vies van een stukje malse reuzenmanta. Er zijn reuzenmanta's gesignaleerd met haaienbeten op hun lichaam. Deze beten komen voornamelijk voor aan de borstvinnen van de reuzenmanta en kunnen gelukkig redelijk snel weer aanhelen.
© Sebastian Pena Lambarri / Unsplash
Relatie tot de mens
De reuzenmanta is erg tam en kan zelfs speels zijn, maar het kan ook onverwachts aanvallen als het zich bedreigd voelt.
Tot een aantal jaar geleden had de reuzenmanta weinig te vrezen van de mens, echter, helaas is dit sinds de afgelopen jaren niet meer het geval en is Azië weer de boeman. De reden hiervan is dat de kieuw zeefborstels van de reuzenmanta erg in trek zijn vanwege hun zogenaamde genezende krachten. Reuzenmanta's zijn hiermee vogelvrij geworden, net als de haai.
Andere oorzaken voor de afname van de reuzenmanta is de vervuiling van de zee, overbevissing zowel door vergissing als opzet en verstikking in netten en vislijnen. Reuzenmanta´s kunnen, als ze eenmaal vast komen te zitten in vislijnen, zich niet meer loswerken, voornamelijk omdat ze niet achteruit kunnen zwemmen. Hierdoor bestaat de kans dat de vislijnen strakker om het lichaam gaan zitten, beknelling met beperking tot beweging veroorzaken met de uiteindelijke dood tot gevolg.
Door de afname van de reuzenmanta is de noodzaak om meer over hen te weten te komen toegenomen. Echter, het is erg moeilijk om deze prachtige schepsels te observeren daar ze erg mensenschuw zijn. De noodzaak blijft erg hoog om meer over hun anatomie, hun leefwijze en hun sociale vaardigheden te leren kennen. Langzaam aan beginnen marine biologen meer informatie te verzamelen, maar tot nu toe is het nog maar het tipje van de ijsberg, er valt nog veel meer te ontdekken.
