Je vraagt je misschien af waarom iemand een vis de naam van een toch wel redelijk beruchte en strijdlustige Franse keizer zou willen geven? Een keizer die er verder om bekend stond dat hij graag oorlog voerde en die nooit voor iets of iemand terugdeinsde. Dan zie je de fraai gekleurde Napoleonvis die zonder agressie naar duikers toe zwemt en vriendelijk contact met hen maakt. Niets heeft deze vis gemeen met Napoleon, helemaal niets. Hij is niet gevaarlijk, hij is niet vechtlustig en hij is beslist niet onvoorspelbaar in zijn gedrag. Waarom dan deze vriendelijke reus de naam geven van een strijdheer? Nu, het schijnt dat Napoleon en de Napoleonvis toch wel één ding met elkaar gemeen hebben. Iets waar wij nooit aan gedacht zouden hebben, maar de persoon die hem de naam toebedeelde dus wél. Zijn hoed. Ja, lieve mensen, de Napoleonvis heeft een bult op zijn voorhoofd die schijnbaar veel overeenkomsten vertoont met de hoed van Napoleon! Ach... ieder zijn ding.
Napoleonvis © David Clode | Flickr
Ook in Japan heeft men de Napoleonvis een guitige naam gegeven: 'Megane mochino uo' wat vertaald "vis met een bril op' betekent. De naam verwijst naar de opvallende rand rondom de ogen van de vis.
De Napoleonvis, Cheilinus undulatus, is één van de grootste zeevissen ter wereld. Hij behoort tot de familie van de Labridae, een vissoort dat vooral bekend staat om hun prachtige kleuren. De Labridae heeft 600 lipvissen die allen onderverdeeld zijn in 81 geslachten die ook weer onderverdeeld zijn in 9 subfamilies. Dit betreft in het algemeen kleinere vissoorten, maar er kunnen zich ook grotere exemplaren tussen bevinden, waarvan de Napoleonvis de allergrootste van zijn soort is.
Bouw
Je hebt het al gelezen, de Napoleonvis, Cheilinus undulatus, is de grootste vissoort ter wereld. Hij kan een maximale lengte bereiken van 2,30 meter met een daarbij behorend gewicht van 190 kilo. Zijn schubben zijn zo groot als de handpalm van een volwassen man. Ze zijn er in een variëteit aan kleuren, maar men herkent ze voornamelijk aan de wat doffere grijs-rood-bruine kleur (vrouwtjes) tot de groen-blauw-paarse kleur (mannetjes) en de opvallende groente patronen aan het hoofd en voorkant van het mannetje. Naarmate ze ouder worden vormt er zich een zwarte streep langs hun lichaam.
Het lichaam van de Napoleonvis is gestroomlijnd. Hij heeft dikke lippen, een lange rugvin, wat kleinere borstvinnen, buikvinnen en kleine ogen die 360º kunnen draaien wat de vis een uitstekende visie geeft van zijn omgeving. Boven zijn ogen zit een dunne, zwarte streep.Op zijn voorhoofd bevindt zich een bult, net boven de ogen, dat geprononceerder wordt naarmate de vis ouder wordt. Ze gebruiken voornamelijk hun borstvinnen, de staart wordt doorgaans alleen gebruikt wanneer de vis een snelle spurt maakt.
De Napoleonvis heeft ook faryngeale tanden. Faryngeale tanden, ook wel keeltanden genoemd, bevinden zich in de faryngeale kaken, ook wel keelkaken genoemd, die zich in de keelholte bevinden. Zie foto hieronder. Deze heeft hij nodig gezien het type prooi dat hij vangt. Ook heeft de Napleonvis een uniek afweer tegen zeer giftige toxins die een gewoon mens normaal gesproken fataal zouden zijn.
© Yuichi Sakuraba | Flickr
Voedsel
De Napoleonvis eet voornamelijk weekdieren, zee-egels, schaaldieren, koffervissen, zeehazen en doornenkroon zeesterren, waarvan de laatste drie zeer giftig zijn.
Leefgebied
De Napoleonvis leeft onder anderen in de Indische Oceaan. Je komt hem tegen in Australië, Amerika, Afrika, Azië, de Tuamoto-eilanden en van de Rode Zee tot aan Zuid Afrika. Ook leeft hij bij de Ryukyu-eilanden tot aan Nieuw Caledonia in de Stille Oceaan.
Hij vertoeft het liefst nabij koraalriffen, rifhellingen, 'dropoffs', en soms ook op laguneriffen in water met een diepte van maximaal 100 meter. Volwassen Napoleonvissen beperkt zich tot de buitenste rifgebieden. Dit is maar een fractie van het totale rifgebied. Hun aantallen zijn erg laag en dit kan mogelijk te maken hebben met het beschikbare gebied waarin deze vissoort leeft.
Voortplanting
Napoleonvissen worden geboren met vrouwelijke geslachtsorganen, protogynous hermaphrodites. Pas op later leeftijd zullen sommigen hun gender veranderen, maar pas nadat ze de volwassen leeftijd hebben bereikt. Op dit punt zal hun uiterlijk ook een verandering ondergaan en zullen de bij de mannetjes fluorescerend blauw, groen en rode kleuren zich openbaren. Ook zal de bult op hun hoofd im omvang toenemen.
© Alfonso González | Flickr
Het voorplantingsritueel speelt zich af buiten het lichaam van de vis, kuitschieten genoemd. De Napoleonvissen verzamelen zich in grote groepen in een stroomafwaarts gelegen uiteinde van een rif. Het betreft soms wel 100 vissen bij elkaar zijn. Deze samenkomsten geschieden met name dagelijks tijdens de vloed en op specifieke locaties langs bijvoorbeeld de zeewaartse rand van het Barrièrerif voor Palau. Paaien op deze locatie wordt gedocumenteerd gedurende het hele jaar en vindt waarschijnlijk het hele jaar door plaats met enige seizoens- en maandvariaties mogelijk.
Het mannetje drukt zijn anale- en zijn staartvin naar beneden en legt zijn rugvin plat tegen zijn lichaam terwijl hij een paar meter van de bodem zwemt. Wanneer de vrouwtjes zover zijn zwemmen ze naar het mannetje toe terwijl deze rustig voorbij zwemt. Beiden schieten ze gameten, geslachtelijke voortplantingscellen, af. De eieren worden bevrucht door het sperma van het mannetje in de zeestroming. De eventuele uitgekomen eitjes nestelen zich op de zeebodem. De baby Napoleonvisjes zijn net als de volwassen vrouwtjes oranje-rood gekleurd. Dit zal op hun buik langzaam vervagen in een witte kleur.
Napoleonvissen kunnen gemiddeld 30 jaar oud worden.
Relatie tot de mens
De Napoleonvis wordt in Azië gezien als een delicatesse. Eén Napoleonvis is een vermogen waard. Hierdoor blijft de vis beschikbaar voor een beperkte en dus vermogende laag van de bevolking. De hoge vraagprijs voor de Napoleonvis maakt hem helaas ook zeer aantrekkelijk voor de handel. Het kopen van een Napoleonvis kan de belangstellende honderden dollars kosten. Gezien dat het hier om zeer gewilde vissoorten gaat en dat ze zich langzaam voortplanten en dat er overal op ze gevist wordt ivm met hun commerciële waarde, is de Napoleonvis door het IUCN uitgeroepen tot een bedreigde vissoort.
Naast hun hoge waarde op de voedselmarkt heeft de Napoleonvis ook te maken met de Aquariumhandel, het teloorgaan van hun leefgebied, het gebruik van cyanide en diepteboms bij het vissen, een gebrek aan het zich voegen aan de algemene richtlijnen tussen landen in wat betreft het beschermen van de vis. Voeg daar ongeoorloofde visserij, bijvoorbeeld sportvisserij, aan toe en dan snap je wel dat de toekomst er niet al te florisant uitziet voor deze vreedzame vis.
Leuke reis boeken naar het zonnige zuiden?
- Ardanza - Individuele Cultuur en Natuurreizen naar Spanje en Portugal (Tip!)
- All in Portugal
- D-reizen
- Fox Verre Reizen van ANWB
- Kras