Plesiosaurus, wat bijna hagedis betekent in het Grieks, waren reusachtige zeereptielen die de oceanen tijdens het Mesozoïcum bewoonden, van het Laat-Trias tot het Krijt, 200 tot 66 miljoen jaar geleden. Met hun lange nek, slanke lichaam en krachtige flippers domineerden ze de mariene voedselketen. 

Elasmosaurus, verwant aan de Plesiosaurus | © Daniel Eskridge | Adobe Stock 

Tijdlijn van Prehistorische Periodes

Voordat we verder gaan met deze artikel, eerst dit:

Om de fascinerende prehistorische zeereptiel Plesiosaurus beter te begrijpen, voegen we een tijdlijn toe met alle prehistorische periodes en jaargetallen. Deze tijdlijn helpt je de positie van Plesiosaurus in de prehistorie te begrijpen, de tijdsduur van zijn bestaan te begrijpen en zijn bestaan te vergelijken met andere prehistorische dieren en gebeurtenissen.

Plesiosaurus leefde in het Jura periode dat 201 miljoen jaar geleden begon en 145 miljoen jaar geleden eindigde.

20 geslachten plesiosauriërs

Er zijn meer dan 20 geslachten van plesiosauriërs, maar sommige zijn synoniemen van andere geslachten. Enkele van de bekendste geslachten van plesiosauriërs zijn:

• Plesiosaurus: Dit was het eerste geslacht van plesiosauriërs dat werd benoemd, en het is het geslacht waarnaar de hele groep is vernoemd. Plesiosaurus had een lange nek, een kleine kop en een plat lichaam. Het was een middelgrote plesiosauriër, ongeveer 3-4 meter lang.

• Elasmosaurus: Elasmosaurus was een van de langste plesiosauriërs, met een nek tot wel 7 meter lang. Het had een kleine kop en een slank lichaam. Elasmosaurus was een roofdier en joeg op vissen, inktvissen en andere kleine zeedieren.

  Pliosaurus: Pliosaurus was een van de grootste en krachtigste plesiosauriërs. Het had een grote kop, een korte nek en een robuust lichaam. Pliosaurus was een apex-roofdier en joeg op grote prooien, zoals ichthyosauriërs en andere plesiosauriërs.

• Liopleurodon: Liopleurodon was een grote plesiosauriër met een lange nek en een plat lichaam. Het was vergelijkbaar met Elasmosaurus, maar had een bredere kop en een kortere nek. Liopleurodon was een roofdier en joeg op vissen, inktvissen en andere kleine zeedieren.

• Cryptoclidus: Cryptoclidus was een kleine plesiosauriër met een lange nek en een slank lichaam. Het had een kleine kop en een lange, spitse snuit. Cryptoclidus was een roofdier en joeg op vissen, inktvissen en andere kleine zeedieren.

Plesiosauriërs waren een diverse groep zeereptielen en er waren veel verschillende soorten in verschillende vormen en maten. Sommige plesiosauriërs waren lang en slank, terwijl anderen kort en robuust waren. Sommige hadden een lange nek, terwijl anderen een korte nek hadden. Sommige plesiosauriërs jaagden op grote prooien, terwijl anderen jaagden op kleine prooien.

Plesiosauriërs waren een aanzienlijk groep zeedieren in het Mesozoïcum en ze speelden een belangrijk rol in het ecosysteem. Ze waren een essentieel voedselbron voor andere roofdieren en ze hielpen de populaties van vissen en andere kleine zeedieren onder controle te houden.

De leefomgeving en jachttechnieken van Plesiosaurus

Plesiosaurus was een prehistorisch zeereptiel dat tijdens het Mesozoïcum, van 200 tot 66 miljoen jaar geleden, de oceanen bewoonde. Hij was een geduchte jager die zich voedde met een breed scala aan prooien. De lange nek van Plesiosaurus, die tot wel twee keer zo lang kon zijn als zijn lichaam, gaf hem een uitstekend zicht op zijn prooi. Hij kon hiermee in verschillende waterlagen jagen, van de oppervlakte tot de diepere delen van de oceaan. De krachtige flippers van Plesiosaurus zorgden voor voortbeweging en wendbaarheid. Hij gebruikte zijn flippers om te zwemmen, te manoeuvreren en zijn prooi te achtervolgen. De kleine kop van Plesiosaurus was gevuld met scherpe tanden, waarmee hij zijn prooi kon vangen en doden.

Plesiosaurus was waarschijnlijk een opportunistische jager, die zich voedde met wat er voorhanden was. Hij joeg op vissen, inktvissen, en andere kleine zeedieren. Fossiele studies suggereren dat Plesiosaurus mogelijk ook in groepen leefde, wat hen een voordeel gaf bij de jacht op grotere prooi, zoals grote vissen, zeedieren en zelfs andere plesiosauriërs.

De exacte manier waarop Plesiosaurus jaagde is nog steeds onderwerp van onderzoek. Wetenschappers bestuderen fossielen, tanden en maaginhoud om meer te leren over hun jachtgedrag. Mogelijk gebruikte Plesiosaurus zijn lange nek om te jagen in diepere waterlagen, terwijl hij zijn krachtige flippers gebruikte om zijn prooi te achtervolgen en te vangen. De jachttechnieken van Plesiosaurus waren een belangrijke factor in hun succes als prehistorische roofdieren. De aanpassingen van Plesiosaurus, zoals zijn lange nek, krachtige flippers en scherpe tanden, maakten hem tot een efficiënte en geduchte jager in de prehistorische oceanen. 

Plesiosaurus schedel | © Roland Tanglao | Wikipedia

Gastrolieten

Tijdens opgravingen werden er gastrolieten, gladde stenen, die in de maag van plesiosauriërs gevonden. Deze hielpen de zeereptielen bij hun spijsvertering. De stenen werden waarschijnlijk door de Plesiosaurus ingeslikt en vervolgens geplet door de krachtige spieren in de maag. De geplette stenen vermaalden het voedsel en absorbeerden zuren en enzymen, die hielpen om het voedsel af te breken. Gastrolieten hielpen waarschijnlijk ook bij de regulatie van de ballast in de maag.

Deze stenen bieden een uniek kijkje in het dieet en de spijsvertering van plesiosauriërs. Ze suggereren dat plesiosauriërs actieve jagers waren die een verscheidenheid aan voedsel aten, waaronder harde en scherpe prooi. De gastrolieten tonen ook aan dat plesiosauriërs een efficiënt spijsverteringssysteem hadden dat was aangepast aan hun aquatische levensstijl.

Gastrolieten zijn gevonden in de maag van plesiosauriërs over de hele wereld. In Nederland zijn gastrolieten gevonden in de mergelgroeven bij Maastricht. De vondst van gastrolieten in de maag van plesiosauriërs geeft ons waardevolle informatie over hun dieet en spijsvertering. 

Fossielen

Plesiosaurus fossielen zijn over de hele wereld gevonden, met name in Europa, Noord-Amerika, Zuid-Amerika, Afrika en Australië. Enkele van de beroemdste vindplaatsen zijn:

• Solnhofen Limestone in Duitsland: bekend om zijn uitstekende conservering van fossielen, waaronder complete skeletten van Plesiosaurus.
• Pierre Shale in de Verenigde Staten: bevat fossielen van verschillende soorten Plesiosaurus, waaronder de reusachtige Elasmosaurus.
• Oxford Clay in Engeland: heeft fossielen opgeleverd van Plesiosaurus met bewaarde weke delen, zoals huid en maaginhoud.

In Nederland zijn er fossielen van Plesiosaurus gevonden in de Kimmeridge Klei formatie in Midden-Limburg. Deze formatie dateert uit het Laat Jura, ongeveer 157 miljoen jaar geleden. De fossielen bestaan uit fragmenten, maar omvatten tanden, wervels en ribben. In 2019 werden er in de mergelgroeve van Sibbe bij Maastricht zelfs fossiele resten van een Pliosaurus gevonden, die 67 miljoen jaar oud was. De fossielen uit Nederland dragen bij aan onze kennis over de diversiteit en verspreiding van Plesiosaurus in Europa. Ze geven ons ook meer informatie over hun paleo milieu en evolutie. ​​​

Ondanks de fossiele vondsten blijft Plesiosaurus een mysterie. De exacte manier waarop ze voortbewogen, hun sociale structuur en hun voortplantingsgedrag zijn nog steeds onderwerp van onderzoek. Deze mysteries voeden de fascinatie die mensen voor deze prehistorische reuzen hebben.

© Kumiko from Tokyo-Japan | Plesiosaurus, Japan | Wikipedia

Paleo-milieu van Plesiosaurus

Fossiele vindplaatsen van Plesiosaurus over de hele wereld, van Europa tot Australië, tonen aan dat deze prehistorische reuzen in verschillende waterdieptes leefden. Ze bewoonden zowel ondiep water in kustgebieden als diep water in open oceanen. Dit suggereert dat ze in een breed scala aan leefgebieden konden overleven en zich aan verschillende wateromstandigheden konden aanpassen. De fossielen tonen ook aan dat Plesiosaurus zich waarschijnlijk thuis voelde in warme en gematigde klimaten. Dit is af te leiden uit de geologische context van de vindplaatsen en de fossielen van andere organismen die in diezelfde omgevingen leefden.

Klimaatfactoren:

• Temperatuur: Plesiosaurus konden waarschijnlijk hun lichaamswarmte van hun omgeving haalden. Warme en gematigde klimaten zouden hen voldoende warmte hebben geboden om te functioneren.
• Zuurgraad: De oceanen in het Mesozoïcum hadden mogelijk een andere zuurgraad dan de hedendaagse oceanen. Plesiosaurus was waarschijnlijk aangepast aan deze omstandigheden.
• Zoutgehalte: Fossiele vindplaatsen in zowel zoet- als zoutwatergebieden suggereren dat Plesiosaurus een tolerantie had voor verschillende zoutgehaltes.

In ondiep water bij de kust kon Plesiosaurus jagen op vissen en andere zeedieren in de riffen en zeegrasvelden. In dieper water kon Plesiosaurus op jacht gaan naar grotere prooi en migreren over lange afstanden. Plesiosaurus was volledig aangepast aan zijn leefgebied. Hij had krachtige flippers waardoor hij een efficiënte zwemmer was in zowel ondiep als diep water. Plesiosaurus had mogelijk een vetlaag of andere isolerende kenmerken om warm te blijven in koudere wateren.

Het verschil tussen Pliosaurus en Plesiosaurus

Pliosaurus en Plesiosaurus behoren beide tot de familie van de plesiosauriërs. Ze zijn beide prehistorische zeereptielen die behoren tot de plesiosauriërs. Hoewel ze op het eerste gezicht op elkaar lijken, zijn er enkele belangrijke verschillen die hen onderscheiden:

Pliosaurus was aanzienlijk groter en krachtiger dan Plesiosaurus. Sommige Pliosaurus soorten bereikten lengtes tot wel 15 meter, terwijl Plesiosaurus soorten doorgaans kleiner waren dan 10 meter. Pliosaurus had ook een robuustere lichaamsbouw en krachtigere kaken, waardoor ze efficiëntere jagers waren. Pliosaurus had een kortere nek dan Plesiosaurus. De nek van Pliosaurus was vaak niet langer dan zijn kop, terwijl de nek van Plesiosaurus tot twee keer zo lang kon zijn als zijn lichaam. Deze langere nek gaf Plesiosaurus een beter zicht op zijn prooi en stelde hen in staat om in diepere waterlagen te jagen. 

Pliosaurus had een grotere en bredere kop dan Plesiosaurus. De kop van Pliosaurus was meer krokodilachtig, met een krachtige snuit en grote tanden. Plesiosaurus had een smaller en meer langwerpig hoofd, met kleinere tanden. Pliosaurus was een top predator die op grote vissen, zeedieren en zelfs andere plesiosauriërs joeg. Plesiosaurus was waarschijnlijk een opportunistische jager die zich voedde met vissen, inktvissen en andere kleine zeedieren. 

Pliosaurus leefde waarschijnlijk in ondiep en kustgebieden nabij water, terwijl Plesiosaurus zich meer op zijn gemak voelde in dieper en open oceaan wateren. Pliosaurus fossielen zijn zeldzamer dan Plesiosaurus fossielen. Pliosaurus fossielen zijn voornamelijk gevonden in Europa en Noord-Amerika, terwijl Plesiosaurus fossielen over de hele wereld zijn gevonden.

Deze verschillen in grootte, nek, kop, jachtgedrag en habitat benadrukken de diversiteit binnen de plesiosauriër familie en illustreren de unieke aanpassingen die Pliosaurus en Plesiosaurus ontwikkelden om te overleven in hun prehistorische omgeving.

Plesiosaurus in populaire cultuur

De iconische afbeelding van Plesiosaurus heeft een blijvende impact gemaakt op de populaire cultuur. Van boeken en films tot tv-series en musea, Plesiosaurus prikkelt de fantasie en inspireert ons om meer te leren over de wonderlijke wereld van de prehistorie.