De doornhaai, Squalus acanthias, behoort tot de groep doornhaaiachtigen. Doornhaaiachtigen kennen 119 takken in 7 families. In het Engels heet deze haai, de Squalus acanthias, ook een Spiny dogfish. De reden hiervan is dat er door vissers een voor honden kenmerkende roedelgedrag werd geobserveerd tijdens de jacht. Doornhaaien leven in grote groepen van soms wel honderden haaien. Deze haaiensoort leeft ook in de Noordzee.
Bouw

De doornhaai is een lange, slanke haai. Deze haaiensoort heeft een aantal specifieke kenmerken:

• Hij heeft twee rugvinnen
• Sommige soorten hebben giftige stekels aan hun rugvinne
• Hij heeft een aarsvin
• Hij heeft een korte, puntig snuit
• Hij heeft 5 kieuwen
• Zijn snuit is niet lang, maar juist kort
• Hij heeft witte vlekken op zijn rug

Doornhaaien hebben een grijs- tot bruinkleurig rug en een crèmekleurige buik. De stekels bij hun rugvinnen zijn giftig en worden door de haai gebruikt als afweermechanismen. Hun staart is heterocerkale, wat wil zeggen dat de bovenkant van de staartvin langer is dan de onderkant.

Aan de basis van beide rugvinnen zit een giftige stekel, acanthias. Het gif van deze stekels wordt gemaakt door klieren die zich in de rug van de haai bevinden. Dit gif kan dodelijk zijn voor mensen en veroorzaakt enorm veel pijn en ongemak. Ze vormen hierdoor ook een belemmering voor vissers als deze doornhaaien aantreffen in hun netten. Dit is een redelijke inactieve haai niet van snel zwemmen houdt.

Doornhaai | ©Ben Thompson | Flickr

Doornhaaien hebben sterke kaken die gevuld zijn met 50 tanden. Hun mond ligt aan de onderkant van hun puntige snuit. Ook hebben ze grote ronde ogen en zuiggaten die zich achter de ogen bevinden. Verder kunnen mannetjes doornhaaien tot 100 centimeter lang worden en vrouwtjes doornhaaien tot 160 centimeter lang. De haai kan een gewicht behalen van 9 kilo. Hoe oud deze haaiensoort precies wordt is niet bekend, dit heeft geleid tot veel debat en speculatie. Vooralsnog is het huidige oordeel dat de haai tussen de 30 en 100 jaar oud wordt.

Voedsel

Veel informatie over doornhaaien is er niet. Wat men aan informatie heeft  is verkregen dankzij de visserij. Later hier meer over. Echter, zoals bovenaan deze pagina is aangegeven, weten we in ieder geval dat doornhaaien roedelgedrag vertonen bij de jacht. Ze zwemmen dus in feite met honderden doornhaaien tegelijk dicht bij elkaar en jagen zodoende hun prooi op.

De doornhaai heeft twee methodes waarop ze hun eten consumeren; ze laten hun onderkaak naar beneden zakken en zuigen als het ware de prooi razendsnel naar binnen of ze rammen de prooi, grijpen het met hun sterke kaken en eten het op.

Doornhaaien jagen overdag. Hun hoofdmaaltijd bestaat uit haring, makreel, lodde, pijlinktvis, kwallen, krabben en zelfs weekdieren.

Sommige geleerden denken dat de doornhaai gedurende de wintermaanden veel minder eet dan normaal, waarschijnlijk omdat ze dan op grote diepte zwemmen (900 meter). Na de winter komen ze weer naar boven slanker dan normaal, maar migreren dan vrijwel meteen naar warmer water voor de jacht.

Leefgebied

De doornhaai houdt van gematigde en subtropische temperaturen. Je kunt ze daarom ook aantreffen bij ons in de Noordzee, waar ze overigens ook vaak worden gevangen. Dit type haai leeft vlakbij de bodem van de zee op dieptes variërend tussen de 50 en 149 meter. Ze worden ook aangetroffen boven continentale platen (een deel van een continent dat onder water ligt), op zo'n 900 meter diepte. Daar verblijven ze meestal, behalve dan tijdens de jacht. 

Verder kom je ze in zowel zoutwater als brakwater tegen, al prefereren ze zoutwater het liefst. Jonge doornhaaien leven op een grotere afstand van de kust af dan de oudere soorten.
Deze soort haaien kunnen enorme afstanden afleggen. Een doornhaai met zendertje bleek vanuit Washington maar liefst een afstand van 5000 kilometer te hebben afgelegd naar Japan.

Gedurende hun leven zullen doornhaaien in groepen leven die georiënteerd zijn op hun sekse. Gemengde groepen doornhaaien zijn uiterst zeldzaam. Mannelijke doornhaaien prefereren vlakke gebieden terwijl vrouwelijke doornhaaien alleen zullen terugkeren naar vlakke gebieden om te baren.

Voortplanting

De doornhaai behoort niet alleen tot de op een na grootste haaienfamilie, maar ze winnen ook de prijs voor de langste zwangerschappen onder de haaien. Vrouwtjes doornhaaien zijn maar liefst 2 jaar lang zwanger. Dit maakt ze erg kwetsbaar voor overbevissing.

Er zijn een aantal factoren die de reproductie van deze haaiensoort mogelijk bepalen: Leefgebied, watertemperatuur en voedsel. Daarnaast denkt men dat de haai vrij laat pas seksueel actief wordt, alhoewel hier ook de meningen over verschillen. Sommige geleerden denken dat doornhaaien op 10- jarige leeftijd seksueel actief zijn, maar weer anderen schatten dit in op 20 en zelfs 30 jaar.

Doornhaai | © joe | Flickr

Doornhaaien zijn ovoviviparous. Baby's worden levend geboren waarbij de eieren gedurende de zwangerschap in de moeder uitgebroed worden. Ze krijgen de nodige voedingstoffen via een dooierzak. Bij de geboorte meten ze 22-33 cm. in lengte. De moederhaai draagt gedurende de zwangerschap 6-7 babyhaaien bij zich.

We hebben al geconcludeerd dat doornhaaien in grote groepen leven, maar ze doen dit niet alleen voor de jacht. Het leven in een grote groep waarborgt een mate van veiligheid voor de doornhaai, daarnaast verblijven zwangere vrouwtjes ook in grote groepen bij elkaar als ze op zoek gaan naar een broedplaats.

Relatie tot de mens

Europa, Canada, Chili en Nieuw Zeeland vissen allemaal op de doornhaai. Europa maakt zich echter schuldig aan de grootste vraag naar doornhaaien van alle landen bij elkaar. Doornhaaien zijn onderdeel van het beroemde Engelse gerecht 'fish and chips' waar hij verkocht wordt als 'huss' en 'rock salmon'. In Frankrijk wordt de doornhaai verkocht als 'saumonette' en in België en Duitsland wordt de doornhaai verkocht als 'zeepaling'.

In de Verenigde Staten werd er ook op grote schaal gevist op doornhaaien, maar in 2003 werd hier een einde aan gemaakt toen The American National Marine Fisheries Services hun wateren sloten voor verdere bevissing. Deze maatregel werd getroffen toen men bewijs kreeg dat de doornhaai voorgoed uit Amerikaanse wateren dreigden te verdwijnen door overbevissing. Geschat wordt dat er op het hoogtepunt van de doornhaaivisserij, tussen 1900 en 1910, maar liefst 27 miljoen doornhaaien werden gevangen.

Doornhaaien worden ook voor veel andere doeleinden gebruikt: Levertraan, schuurpapier, vitamine, leer, visvoer, mest en het buikvlees wordt als 'haaizwammen' op de markt gebracht. Haaizwam wordt gemaakt van het ontvelde en daarna gerookte buikvlees van de doornhaai. Helaas worden doornhaaien ook door vissers gedood omdat ze gezien worden als een gevaar voor de visserij.

Je kunt de doornhaai zien in het Dolfinarium. 

Natuurlijke vijanden

Ook de doornhaai heeft natuurlijke vijanden, te weten: Orka's, grotere haaiensoorten, zeeduivels, zeehonden, kabeljauw en de Atlantische gaffelkabeljauw. Om zichzelf te beschermen tegen aaseters gebruikt de doornhaai zijn twee giftige stekels als afweer. Hij doet dit door zijn rug te krommen en vervolgens met zijn stekels de vijand te doorboren.