Zeepaardjes zijn kleine visjes, al hebben ze weinig uiterlijke overeenkomsten met het voor ons zo bekende beeld van een vis. Hij kreeg natuurlijk niet voor niets zijn naam zee-paardje, want hij heeft erg veel weg van een paard. De Oud-Griekse familienaam voor een zeepaard is Hippocampi. Als je de naam opsplitst dan krijg je Hippo, wat paard betekent, en campi, wat monster betekent. Zeepaardjes leven overal ter wereld en komen in allerlei soorten en maten voor. Er zijn in totaal maar liefst 49 verschillende varianten.

​Poseidon was de Griekse god van de zee en van de paarden, dus met die wetenschap werden de beide namen aan elkaar gekoppeld en kwam men uit op Hippopotamus. De zeepaard is verder een zeer geliefde voorwerp voor logo's, vooral bij bedrijven die iets met water te maken hebben zoals jachthavens en vakantieresorts.

Bouw

Je vergist je als je denkt dat zeepaardjes maar heel klein zijn, integendeel, ze kunnen zelfs een maximale lengte bereiken tot 35,5 cm. Het kleinste zeepaardje meet daarentegen maar een kleine 1,5 cm in lengte en dat is echt heel klein. Hun uiterlijk heeft een  kenmerkend paardachtig, de Latijnse benaming is equidae, 'verschijning' en ze hebben een naar voren gebogen hoofd en de voor zeepaarden en gewone paarden kenmerkende lange neus en een lange staart.

​Zeepaardjes bewegen zich door het water door middel van een rugvin en sturen met hun buikvinnen, die redelijk hoog en achter hun kieuwen zitten. De zeepaard is tevens ook het enige zeedier dat rechtop zwemt. Ze zijn benige vissen, hun lichaam kent een hard bottenstelsel dat uit allemaal ringen bestaat. Ze hebben geen schubben maar een dunne huid dat hun lichaam bedekt en hard aanvoelt. Ademen doen ze door hun kieuwen.

Hun lange staart kan oprollen en wordt tevens gebruikt om dingen mee vast te grijpen. Dit zijn redelijk platte, stijve diertjes en om dit te compenseren kunnen de ogen onafhankelijk van elkaar bewegen, een handige eigenschap voor de jacht. Hun zicht is trouwens uitermate scherp en goed ontwikkeld.

Ze kunnen zich verder uitstekend camoufleren, een noodzakelijke eigenschap willen ze niet worden opgepeuzeld door aaseters. Een zeepaard is verder geen elegante of sterke zwemmer. Ze raken snel vermoeid en kunnen zelfs sterven van vermoeidheid als ze terechtkomen in de door storm veroorzaakte zware stromingen.

​Zoals we al eerder hebben aangegeven in dit artikel zijn de ogen van de zeepaard uitermate goed ontwikkeld. Ze kunnen heel goed zien en kleuren onderscheiden. Het gedeelte van de hersenen, het zichtvermogen, waar het zicht wordt bepaald is bij zeepaarden veel groter dan de rest van zijn hersens.
Zeepaardjes kunnen in het wild 1-5 jaar worden en in gevangenschap 5 jaar.

Hippocampus en de zeepaard

De hippocampus is een deel van het brein die je kunt vinden in de hersenen. Hier worden je herinneringen als het ware in 'mapjes' opgeslagen, zoals de mapjes met documenten in je Computer. Dit 'orgaan' zorgt er verder voor dat je lange termijn geheugen goed functioneert, maar het helpt je ook om al je herinneringen aan elkaar te koppelen met de daarbij horende emoties en zintuigen.

Aan deze afbeelding kun je duidelijk zien dat de Hippocampus van de hersenen dezelfde vorm heeft als een zeepaard.
© Professor Laszlo Seress

Een voorbeeld hiervan is wanneer bijvoorbeeld een bepaalde geur je ergens aan doet herinneren. De Hippocampus wordt ook beschadigd door epilepsie. De benaming van de zeepaard wordt overigens toegekend aan Julius Caesar Aranzi (1529/1530 - 1589), een ontleedkundige. Deze geleerde zag dat de Hippocampus dezelfde vorm had als dat van een zeepaard. Het is ook dit orgaan dat als eerste beschadigd raakt bij mensen met Alzheimer.  De naam Hippocampus is overigens vernoemd naar Keizer Julius Caesar en niet naar de geleerde.

Leefgebied

Zeepaarden leven in ondiep water, het liefst o.a. in inhammen verscholen tussen zeegras, mangrovebossen en koraal. Ze kunnen in zowel tropische als gemiddelde temperaturen leven, maar zullen in de winter naar dieper water trekken om schutting te zoeken tegen slechte weersomstandigheden.

​Er leven veel grotere soorten zeepaarden in de Middellandse zee, maar je kunt ook twee soorten vinden bij de inham van de Thames in Groot Brittannië.

​Zeepaarden zijn erg territoriaal en leven in een gebied dat ongeveer 1,2 vierkante meter bedraagt. Vrouwtjes hebben een iets groter gebied. Gemiddeld 25%  van de zeepaarden zullen hun hele leven vastgeklampt leven aan koraal. In Nederland leven zowel de kort- als de langsnuitzeepaard.

Voedsel

Zeepaarden hebben geen tanden en geen maag. Ze kunnen ook niet kauwen, want hun kaken zitten aan elkaar vast. Ze gebruiken daarom hun lange neuzen om het eten mee te zoeken en om het vervolgens met veel kracht naar binnen te zuigen. Zeepaarden moeten doorlopend eten om op kracht te blijven. Dit komt omdat hun voedsel heel snel door hun spijsvertering wordt verwerkt. Hierdoor kunnen ze zo'n 3000 garnaaltjes per dag naar binnen werken, een verbijsterende hoeveelheid voor zo'n klein wezentje.

Zeepaarden eten kleine garnaaltjes en kreeftjes en soms eten ze ook kleine visjes. Zeepaardjes zijn zeer geduldige jagers die camouflagetechnieken gebruiken om zichzelf onzichtbaar te maken voor hun prooi. Ze gaan helemaal op in de omgeving en kunnen zodoende hun prooi overvallen. Het jagen wordt vergemakkelijkt omdat hun ogen los van elkaar kunnen bewegen. Dit wil zeggen dat het mogelijk is om met een oog vooruit te kijken terwijl de andere ogen de omgeving in de gaten houdt voor mogelijke prooi.

​Eten doen ze door zichzelf middels hun staart vast te binden aan een stukje koraal of plant en dan razendsnel hun prooi naar binnen te zuigen. Zeepaarden kunnen plankton, kreeftjes en andere kleine prooi vanaf een afstand van 3 cm. naar binnen zuigen wat iets zegt over de enorme kracht waarmee ze dit kunnen doen.

Voortplanting

Zeepaardjes zijn monogaam tijdens de voortplanting. Ze zwemmen ook niet graag alleen, je ziet ze daarom vaak als paartjes met de staartjes innig gestrengeld samen zwemmen. Hun vermogen om zichzelf aan te passen aan hun omgeving zorgt ervoor dat ze prima in hun omgeving op kunnen gaan waardoor ze feitelijk niet echt opvallen. Daarnaast, hun huid is erg hard en is daarom niet erg smakelijk noch gemakkelijk om te eten.

​De leeftijd waarop zeepaardjes seksueel actief worden varieert per soort, maar in principe heeft hun lengte er wel wat mee te maken en zullen ze later seksueel actief zijn naarmate ze groter worden. Dit kan variëren van tussen de 60 dagen tot en met 12 maanden. Soms zullen meerdere mannen proberen om een vrouwtje het hof te maken vooraf aan de paring.

​De voortplanting van zeepaarden geschiedt volgens een specifiek patroon. Het hele proces kan een paar dagen in beslag nemen waarbij ze samen dansen, van kleur veranderen en de staarten innig gestrengeld houden. Tijdens de bevruchting zal het vrouwtje met korte tussenpozen haar ovipositor aan het mannetje bevestigen en haar eieren, 1500 in totaal, in de broedbuidel van het mannetje deponeren waarna het mannetje ze zal bevruchten. Alles bij elkaar duurt dit 5-10 seconden.De eitjes zullen zich vervolgens aan de binnenkant van de broedbuidel nestelen. Een eitjes is erg klein, ongeveer 1,5 mm in lengte. 

Hiermee is tevens ook de bijdrage van het vrouwtje voltooid, zij zal verder niets met de verdere zwangerschap te maken hebben. Het mannetje zal zich na de paring vastmaken aan een stukje koraal en daar gedurende de zwangerschap niet van afwijken. Een zwangerschap duurt gemiddeld 2-6 weken waarbij de temperatuur van het water bepalend is. Hoe hoger de temperatuur, hoe korter de zwangerschap. Gedurende de zwangerschap zal het vrouwtje het mannetje van voedsel voorzien.

Een zeepaard is ovovivipary, wat wil zeggen dat de eieren in de buik uitgebroed worden en het jong levend gebaard wordt.

Relatie tot de mens

Zeepaardjes zijn een geliefd medicijn in China en om aan de enorme vraag te kunnen voldoen worden er per jaar gemiddeld 150 miljoen zeepaardjes gevangen en verwerkt tot medicinale kruiden. Dit is natuurlijk funest voor hun voortbestaan en er bestaan zeer grote zorgen over hun toekomst. Sommige geleerden zijn er van overtuigd dat, als er geen oplossing komt voor deze zinloze afslachting, de zeepaardjes die nog in het wild leven binnen de aankomende 20-30 jaar zullen zijn uitgeroeid.

​Gingen vroeger de Chinezen nog hun gevangen zeepaardjes op de markt kopen, nu hebben veel Chinezen de beschikking over geld en kunnen ze daarom kant en klare medicinale kruiden in grote aantallen kopen. Dat er vaak nog jonge zeepaardjes gebruikt worden voor deze medicijnen, of zelfs zwangere mannetjes, is niet zo belangrijk. Er van uitgaande dat een mannetjes zeepaard gemiddeld 1500 eitjes bij zich draagt kan dit niet anders dan gezien worden als een enorme ecologische tragedie.

​Tot voor kort werden er zo'n miljoen zeepaardjes uit het wild gehaald en verkocht aan aquariumhouders. Helaas stierven veel van deze zeepaardjes al binnen een paar weken nadat ze gevangen werden. Gelukkig en dankzij deugdelijke educatie wat betreft de gevolgen van het in gevangenschap houden van wilde zeepaardjes, worden ze steeds minder verkocht.

Natuurlijke vijanden

Zeepaarden leven dicht langs de kust, een gebied dat ze samen delen met veel andere diersoorten zoals krabben, en krabben zijn helaas niet vies van een lekker zeepaardje op zijn tijd. Met hun knijparmen kunnen ze met gemak een zeepaardje doormidden breken.

​Pijlstaartroggen, tonijn, en zelfs pinguïns lusten ook zeepaarden. Hiermee kunnen we dus redelijkerwijs vaststellen dat zeepaardjes genoeg natuurlijke vijanden hebben in het wild.

​Het klinkt misschien vreemd dat tonijnen jagen op zeepaarden, maar dit gebeurt veelal alleen tijdens bepaalde periodes in het jaar als hun eigen voedselbronnen bijna zijn uitgeput. Je kunt het zien als een een soort 'last minute resource'.

​Alhoewel de zeepaard redelijk kwetsbaar is in het wild, het helpt enigszins dat zeepaarden zichzelf kunnen camoufleren. Helaas, daarentegen zijn ze weer zeer slechte zwemmers wat niet helpt als je uit de klauwen van je vijand probeert te blijven. Hun kleine gestalte kan dan weer in hun eigen voordeel werken omdat ze zichzelf makkelijk kunnen verstoppen in kleine ruimtes.

IUCN

Er zijn een heleboel verschillende soorten zeepaarden, elk met hun eigen vermelding bij de IUCN. Voor meer informatie, klik hier.