Aan het einde van de Tweede Wereldoorlog voltrok zich een van de gruwelijkste maritieme drama’s ooit. Een schip dat net een geheime missie had voltooid, zonk midden op zee. Wat volgde, was een nachtmerrie van dorst, angst en haaien. Lees het aangrijpende verhaal van moed, schuld, verraad – en eerherstel.
Het verhaal...
Voor veel mensen is de ramp met de Titanic het bekendste scheepsdrama uit de maritieme geschiedenis. Maar wie het verhaal kent van de USS Indianapolis, beseft dat er in de schaduw van de Tweede Wereldoorlog een tragedie plaatsvond die minstens zo schokkend was. Niet alleen vanwege het zinken van het schip, maar vooral vanwege wat de opvarenden daarna moesten doorstaan: vier dagen op open zee, zonder reddingsboten, zonder drinkwater – en met haaien die hen levend opaten.
De USS Indianapolis (CA-35), een zware kruiser van de Portlandklasse. Het schip werd in 1932 in dienst genomen en speelde een cruciale rol in de Tweede Wereldoorlog, waaronder het vervoeren van onderdelen voor de atoombom 'Little Boy'. Slechts enkele dagen na deze geheime missie werd de USS Indianapolis tot zinken gebracht – wat zou uitmonden in een van de gruwelijkste maritieme rampen uit de Amerikaanse geschiedenis | © Wikimedia Commons
Geboorte van een kruiser
De USS Indianapolis begon haar loopbaan op 17 november 1932. Ze werd gedoopt door de dochter van de toenmalige burgemeester van Indianapolis, Thomas Taggert, en vervolgens te water gelaten. Het schip was een zware kruiser van de Portlandklasse met een bemanning van 1196 man. President Franklin D. Roosevelt was zeer ingenomen met de USS Indianapolis en gebruikte haar regelmatig als vervoermiddel voor officiële reizen.
Tijdens de aanval op Pearl Harbor bevond het schip zich bij het Johnston-atol, waar het deelnam aan militaire oefeningen. Kort na de aanval kreeg het het bevel zich te voegen bij andere Amerikaanse schepen om op jacht te gaan naar het Japanse vliegdekschip dat verantwoordelijk werd gehouden voor de aanval. Deze missie bleef zonder resultaat.
De Portlandklasse kruiser USS Indianapolis
President Franklin D. Roosevelt zwaait naar het publiek vanuit de USS Indianapolis, circa 1936. De president gebruikte het schip voor diplomatieke en militaire reizen in vredestijd. Enkele jaren later zou de kruiser een van de tragischste missies uit de Amerikaanse maritieme geschiedenis voltooien | © Wikimedia Commons
Beschadiging en geheime missie
Op 31 maart 1945 werd de USS Indianapolis aangevallen door Japanse jachtvliegtuigen. Een Nakajima Ki-43 wist onder zwaar luchtafweervuur een bom af te werpen die via de mess, slaapvertrekken en brandstoftanks diep in het schip doordrong en onder de kiel ontplofte. De explosie veroorzaakte grote schade; negen bemanningsleden kwamen om. Na noodreparaties werd het schip opnieuw ingezet, ditmaal voor een geheime missie.
In juli 1945 kreeg de USS Indianapolis de opdracht om met grote spoed een geheime lading naar het eiland Tinian te brengen. Aan boord bevonden zich cruciale onderdelen van de atoombom 'Little Boy', waaronder de kernlading: uranium-235. Deze bom zou enkele weken later boven Hiroshima worden afgeworpen.
De USS Indianapolis (CA-35), hier nog afgemeerd in Pearl Harbor in 1937. Slechts enkele jaren later zou dit schip een van de meest tragische en gruwelijke hoofdstukken uit de maritieme geschiedenis schrijven – niet alleen door haar ondergang, maar vooral door wat haar bemanning daarna moest doorstaan.
Foto:
De US Marine Portlandklasse Kruiser USS Indianapolis (CA-35) bij Pearl Harbor, Hawaï, circa 1937
De fatale tocht
Na het afleveren van de lading zette de USS Indianapolis koers naar de Filipijnen, waar ze zich moest voegen bij de USS Idaho. De kruiser voer zonder escorte. Kapitein Charles Butler McVay III kreeg de vrijheid om zelf te bepalen of zigzaggen noodzakelijk was – een manoeuvre die werd toegepast om torpedoaanvallen te bemoeilijken. Vanwege slecht zicht zag McVay ervan af.
In de nacht van 29 op 30 juli 1945 werd het schip gespot door commandant Mochitsura Hashimoto van de Japanse onderzeeër I-58. Zes torpedo’s werden gelanceerd; twee troffen doel. Om 00.14 uur werd de USS Indianapolis geraakt. Binnen twaalf minuten zonk het schip. Ongeveer 300 bemanningsleden verdronken onmiddellijk; zo’n 900 anderen kwamen in het water terecht – zonder reddingsboten, met slechts enkele zwemvesten en nauwelijks proviand.
De hel in de oceaan
Wat volgde tart elke verbeelding. De overlevenden dreven in kleine groepjes op open zee, blootgesteld aan brandende zon, koude nachten en zoute golven. Velen hadden verwondingen, brandwonden of snijwonden van het zinken van het schip. In het begin heerste er hoop: men dacht dat redding snel zou volgen. Maar naarmate de uren voorbijtrokken, veranderde hoop in angst – en angst in terreur.
‘Elke middag zagen we ze weer komen — vinnen die door het water sneden. Haaien. Ze wachtten gewoon tot iemand afdreef.’
Edgar Harrell – overlevende en auteur
Op de middag van de eerste dag kwamen de haaien. Eerst voorzichtig, later agressiever. De eerste slachtoffers werden ’s nachts gepakt. Mannen hoorden het gegil van kameraden die plots onder water verdwenen. Sommigen konden erover praten. Anderen konden alleen zwijgend staren. Vier dagen lang werden de overlevenden aangevallen door haaien, vooral in de namiddag. De oceaan kleurde rood.
Mochitsura Hashimoto
Commandant I-58
Spotte de USS Indianapolis en gaf opdracht deze te torpederen. Moest na de oorlog getuigen tegen kapitein McVay.
Charles Butler McVay III
Kapitein USS Indianapolis
Kapitein van de USS Indianapolis dat in 1945 tot zinken werd gebracht door een Japanse onderzeeër. Moest voor de krijgsraad komen, werd veroordeeld en gedegradeerd. Stierf door zelfdoding
De psychologische druk werd ondragelijk. Mannen begonnen te hallucineren van dorst en uitputting. Sommigen dachten dat ze de USS Indianapolis zagen en zwommen erheen – rechtstreeks de dood tegemoet. Anderen meenden reddingsboten of land te zien en lieten hun groep achter. Wie afweek, was verloren.
Ze hoorden het gegil. Ze zagen het bloed. En ze wisten dat zij de volgende konden zijn.
Redding
Pas op 2 augustus – meer dan vier dagen na de ramp – werden de drenkelingen bij toeval ontdekt. Luitenant Wilbur 'Chuck' Gwinn en co-piloot Warren Colwell vlogen een verkenningsmissie boven de Filipijnenzee toen ze iets glinsterends op het water zagen. Het bleken overlevenden van de USS Indianapolis te zijn. Ze gooiden onmiddellijk een reddingsvlot en gaven de positie door aan de marine.
Artistieke impressie van luitenant Wilbur ‘Chuck’ Gwinn bij zijn Lockheed PV-1 Ventura-patrouillevliegtuig. Op 2 augustus 1945 ontdekte hij bij toeval de overlevenden van de USS Indianapolis tijdens een verkenningsvlucht boven de Filipijnenzee. Zijn melding leidde tot de redding van 317 bemanningsleden | © Wereld van de Haai
Gwinn werd later bekend als de 'Angel of the Sky'. Zijn oplettendheid en snelle reactie waren cruciaal voor het op gang brengen van de reddingsactie. Hij ontving later de Air Medal voor zijn rol en bleef tot aan zijn dood in 1993 betrokken bij herdenkingen en reünies. Samen met Colwell wordt hij door overlevenden herinnerd als de man die hoop bracht vanuit de lucht.
‘We stierven pas echt toen de wereld ons vergat.’
Loel Dean Cox – overlevende
Kort daarna kreeg luitenant R. Adrian Marks opdracht om met zijn watervliegtuig assistentie te bieden. Toen hij vanuit de lucht zag hoe haaien de overlevenden bleven aanvallen, besloot hij – tegen directe bevelen in – op zee te landen. Samen met zijn bemanning haalde hij 56 mannen aan boord. Toen het toestel vol raakte, bond hij tientallen drenkelingen met touwen vast aan de vleugels van het vliegtuig. Zijn ongehoorzame, maar heldhaftige beslissing redde tientallen levens.
Overlevenden van de ramp met de USS Indianapolis worden aan boord gebracht, verzorgd en afgevoerd. Op de eerste foto liggen uitgeputte en verwonde bemanningsleden op het dek van een reddingsschip, deels ingepakt in lakens of geïmproviseerde verbanden. De tweede foto toont het moment waarop drenkelingen voorzichtig van boord worden geholpen – sommigen te zwak om zelf te lopen. Op de derde foto worden mannen op brancards over het strand gedragen, direct na hun aankomst aan land. De beelden geven een aangrijpend beeld van de fysieke en emotionele tol die de ramp eiste, en van de intense opluchting dat hulp eindelijk was gekomen | © Wikimedia Commons
Niet lang daarna arriveerde de USS Cecil J. Doyle als eerste schip ter plaatse. Kapitein C.E. Boyd zette het zoeklicht van zijn schip aan – een gevaarlijke zet, maar het licht gaf de mannen hoop én gaf richting aan naderende hulp. Uiteindelijk zouden 317 van de circa 1200 bemanningsleden het overleven.
Stemmen uit het water – verhalen van overlevenden
Een van de mannen die het drama overleefde, was dr. Lewis Haynes, de scheepsarts. Met nauwelijks middelen probeerde hij vier dagen lang gewonden te behandelen. Hij gebruikte whisky om wonden schoon te maken en bood mentale steun aan uitgeputte mannen om paniek te voorkomen.
Edgar Harrell, een jonge marinier, vertelde jaren later hoe hij zijn kameraden hoorde gillen wanneer haaien hen onder water trokken. Zijn herinneringen zijn gebundeld in zijn boek Out of the Depths, waarmee hij tot aan zijn dood in 2021 jongeren bewust bleef maken van de gruwelen van oorlog.
' We hadden geen morfine, geen verband, geen schoon water. Alleen woorden. En soms was dat net genoeg.’
Dr. Lewis Haynes – scheepsarts
Ook Loel Dean Cox overleefde de ramp. Hij herinnerde zich hoe hij zijn beste vriend zag wegdrijven, hallucinaties kreeg door uitdroging, en pas na dagen hulp zag naderen. 'We stierven pas echt,' zei hij later, 'toen de wereld ons vergat.'
De nasleep
De ramp veroorzaakte grote onrust binnen de Amerikaanse marine. Er moest een verantwoordelijke worden aangewezen, en ondanks pleidooien van bemanningsleden én de getuigenis van de Japanse commandant Hashimoto, werd kapitein Charles Butler McVay III aangeklaagd. Hij werd schuldig bevonden aan het niet zigzaggen en het niet tijdig bevelen van evacuatie. Zijn carrière eindigde in schande.
Na de oorlog ontving kapitein Charles B. McVay jarenlang haatbrieven van nabestaanden van omgekomen bemanningsleden. Hij werd publiekelijk neergezet als de man die zijn schip in een hinderlaag had gestuurd. Hoewel veel van zijn voormalige bemanningsleden hem steunden, en zelfs de Japanse onderzeeërofficier Mochitsura Hashimoto hem openlijk verdedigde, bleef de veroordeling op zijn naam staan. McVay raakte verbitterd en werd verteerd door schuldgevoelens. Op 6 november 1968, 23 jaar na de ramp, nam hij in zijn achtertuin met zijn dienstpistool zijn eigen leven. In zijn hand hield hij speelgoed – herinneringen aan de kinderen van zijn bemanningsleden die hij had moeten verliezen.
‘De kapitein van de USS Indianapolis was geen crimineel. Hij was een held die de last van het falen van anderen droeg.’
Hunter Scott (tijdens hoorzitting in het Amerikaanse Congres, 2000)
Pas decennia later kwam er verandering, en die begon op een onverwachte plek: een schoolproject. In de jaren 1990 begon de twaalfjarige Hunter Scott, leerling in Florida, zelfstandig onderzoek te doen naar het zinken van de USS Indianapolis. Wat begon als een werkstuk groeide uit tot een nationale campagne voor gerechtigheid. Scott sprak met tientallen overlevenden, verzamelde meer dan 800 ondersteuningsbrieven en legde zijn bevindingen voor aan het Amerikaanse Congres. Zijn inspanningen leidden in 2000 tot een resolutie die McVay officieel van blaam zuiverde. Een jaar later werd zijn naam postuum volledig gerehabiliteerd, waarmee een historische fout eindelijk werd rechtgezet – dankzij de vasthoudendheid van een jongen die vond dat de waarheid het verdiende om gehoord te worden.
Mochitsura Hashimoto – de man onder de golven
Mochitsura Hashimoto was een ervaren commandant in de Japanse Keizerlijke Marine en stond tijdens de laatste maanden van de Tweede Wereldoorlog aan het roer van de onderzeeër I-58. In de vroege ochtend van 30 juli 1945 gaf hij het bevel om zes torpedo’s af te vuren op een vijandelijk schip dat later de USS Indianapolis bleek te zijn. Twee torpedo’s troffen doel. Hoewel het een legitieme aanval binnen de regels van oorlogvoering was, zou deze beslissing uitgroeien tot een van de meest tragische momenten uit de maritieme geschiedenis — niet vanwege de aanval zelf, maar door de lijdensweg die daarop volgde voor de Amerikaanse bemanning.
Hashimoto bleef onbewust van de volledige impact van de aanval totdat hij na de oorlog door de Amerikaanse marine werd benaderd. In 1949 werd hij als getuige opgeroepen tijdens het militaire proces tegen kapitein Charles B. McVay III, de commandant van de USS Indianapolis. Hashimoto verscheen in uniform voor de krijgsraad en getuigde in het voordeel van McVay. Hij verklaarde nadrukkelijk dat zigzaggen – de tactiek die McVay had nagelaten toe te passen – geen verschil had gemaakt: hij zou het schip hoe dan ook tot zinken hebben gebracht. Zijn getuigenis, hoewel eervol en eerlijk, werd grotendeels terzijde geschoven in het juridisch oordeel. McVay werd alsnog veroordeeld.
‘Zigzaggen zou geen verschil hebben gemaakt. Wij zouden het schip hoe dan ook hebben getorpedeerd.’
Hashimoto's getuigenis voor de krijgsraad (1949)
Na het proces keerde Hashimoto terug naar Japan, waar hij zich volledig terugtrok uit het militaire leven. Hij werd een boeddhistische priester, toegewijd aan een vredig bestaan. In de jaren negentig – toen overlevenden van de USS Indianapolis zich begonnen in te zetten voor eerherstel van hun kapitein – nam Hashimoto opnieuw contact op. In een persoonlijke brief aan de Amerikaanse veteranen betuigde hij zijn medeleven, erkende de tragiek van het gebeuren en benadrukte opnieuw dat McVay geen schuld trof. Zijn boodschap werd als buitengewoon respectvol en verzoenend ervaren. Voor veel overlevenden was zijn brief van onschatbare waarde in hun strijd voor gerechtigheid.
'Ik voel een diep spijt voor het leed dat is veroorzaakt. Hoewel wij tegenover elkaar stonden als vijanden, zijn ij nu allen mensen die het verlies van levens betreuren.'
Uit Mochitsura's condoleancebrief aan de overlevenden (jaren 90)
Mochitsura Hashimoto overleed in 2000 op 91-jarige leeftijd. Hij bleef tot aan zijn dood een symbool van plichtsgetrouwheid, maar ook van menselijke reflectie. Zijn unieke rol – zowel als tegenstander in oorlog als pleitbezorger in vrede – maakt hem tot een van de opmerkelijkste figuren in het verhaal van de USS Indianapolis
Herinnering
De ramp met de USS Indianapolis is een van de meest aangrijpende gebeurtenissen in de maritieme geschiedenis. In 1998 werd de website USS Indianapolis Official opgericht om het verhaal levend te houden. De site wordt beheerd door familieleden van bemanningsleden, overlevenden en betrokkenen. Met projecten zoals Project 888 – een digitaal monument voor de 888 opvarenden die het leven lieten – blijft hun nagedachtenis voortleven.
USS Indianapolis Memorial | © ComplexRational | Wikimedia Commons
Het USS Indianapolis Memorial
In het hart van Indianapolis, aan de oever van het Canal Walk, staat het officiële USS Indianapolis Memorial. Het gedenkteken is opgebouwd uit zwart graniet en draagt de namen van alle 1.195 bemanningsleden die aan boord waren tijdens de fatale reis in juli 1945. De 317 overlevenden zijn met een sterretje gemarkeerd. Het monument werd officieel onthuld op 2 augustus 1995 — precies vijftig jaar na de redding van de eerste overlevenden — en is sindsdien een plek van nationale herdenking, bezinning en eerbetoon.
Het memorial herinnert niet alleen aan de tragische ondergang van het schip, maar ook aan de moed, het lijden en de onrechtvaardigheid die de bemanning moest ondergaan. Elk jaar komen families, overlevenden, marinepersoneel en geïnteresseerden bijeen om de gebeurtenis te herdenken. Voor velen is het niet alleen een monument, maar een plek waar geschiedenis, verdriet en erkenning samenkomen.
Website USS Indianapolis
De website www.ussindianapolis.com is in maart 1998 opgericht met als doel het verhaal van de USS Indianapolis (CA-35) te vertellen. De site richt zich op twee hoofdthema's: het tragische lot van het schip en de bemanning, en de gerechtelijke vervolging van kapitein Charles B. McVay III, die later werd erkend als een onterechte veroordeling.
De website wordt beheerd door de USS Indianapolis CA-35 Legacy Organization, die bestaat uit familieleden van overlevenden, bemanningsleden die op zee zijn omgekomen, reddingspersoneel en andere betrokkenen. Hun missie is om de herinnering aan de USS Indianapolis en haar bemanning levend te houden en te delen met toekomstige generaties.
De site biedt uitgebreide informatie over de geschiedenis van het schip, educatieve programma's, nieuws, evenementen en projecten zoals "Project 888", dat een digitaal monument is ter ere van de 888 bemanningsleden die zijn omgekomen bij de ramp.
Daarnaast bevat de website secties over boeken, films en documentaires die het verhaal van de USS Indianapolis vertellen, evenals een overzicht van de bemanning en mogelijkheden voor bezoekers om bij te dragen aan het behoud van deze geschiedenis.
Wist je dat...
- de USS Indianapolis in juli 1945 in het diepste geheim onderdelen van de atoombom naar het eiland Tinian vervoerde?
- deze onderdelen later werden gebruikt voor de bom die op Hiroshima werd gegooid?
- het schip op de terugweg werd getorpedeerd door een Japanse onderzeeër en binnen twaalf minuten zonk?
- er ongeveer 1200 bemanningsleden aan boord waren, van wie er slechts 316 het overleefden?
- veel opvarenden na het zinken niet omkwamen door de aanval zelf, maar door uitdroging, verdrinking, zonnebrand en haaienaanvallen?
- de overlevenden soms dagenlang zonder water of voedsel dreven, terwijl redding uitbleef omdat niemand wist dat het schip gezonken was?
- het ongeluk jarenlang verzwegen werd door de Amerikaanse marine vanwege de geheime aard van de missie?
- het wrak van de USS Indianapolis pas in 2017 werd teruggevonden, op een diepte van meer dan 5000 meter in de Filipijnenzee?
Wereld van de Haai
Dit artikel maakt deel uit van een reeks over historische scheepsrampen die door Wereld van de Haai wordt uitgebracht, met aandacht voor de menselijke verhalen, maritieme achtergronden en de vaak vergeten gevolgen voor mens en dier. Wil je meer verhalen lezen over scheepsrampen? Klik dan op één van de onderstaande links:
- Pearl Harbor: de verrassingsaanval die Amerika op zijn kop zette
- HMS Titanic: het schip dat niet mocht zinken
- HMS Birkenhead: haaien en helden aan de Kaapse kust
- RMS Nova Scotia
