Haaienaanvallen

Het zijn telkens verschrikkelijke en verontrustende berichten, laten we daar eerst maar mee beginnen. Wanneer je hoort dat er weer een persoon door een haai is gegrepen lopen de rillingen over je rug. We willen het eigenlijk liever niet weten, maar aan de andere kant willen we ook graag weten waarom er wéér iemand gewond is of de dood heeft gevonden door een haaienaanval. Wat veroorzaakt al die aanvallen en waarom lijken het er alsmaar meer te worden?

The National Center For Biotechnology Information

De National Center For Biotechnology Information aan de US National Library of Medicine heeft vorig jaar onderzoek gedaan naar het aantal haaienaanvallen wereldwijd tussen 1960 - 2015. In dit onderzoek kwam Amerika bovenaan de lijst te staan wat haaienaanvallen betreft. Australië kreeg een eervolle tweede plaats en Zuid-Afrika kwam op de derde plaats. Hier kijken we misschien niet echt van op, want alle drie de landen staan bekend om hun vele gevaarlijke haaiensoorten. Echter, dit onderzoek vertoont ons meer dan alleen maar de specifieke aanvallen per land, het laat ook de haaienaanvallen met dodelijke afloop per land zien en dan komt er opeens een heel ander beeld tevoorschijn. Amerika staat opeens niet meer bovenaan, maar Australië, gevolgd door Zuid-Afrika en dan pas zie je weer Amerika verschijnen. Het is nu de omgekeerde wereld.

Rusty Watson | Unsplash

© Rusty Watson | Unsplash

Wat gebeurt hier precies? Gaat het om aanvallen in minder druk bevolkte gebieden? Liggen de gebieden waar de aanvallen plaatsvinden ver bij een ziekenhuis vandaan waardoor snel medische ingrijpen niet altijd mogelijk is? Zijn de haaienaanvallen misschien van een heel ander kaliber tussen de drie landen? Komen er meer haaien voor in bepaalde gebieden waardoor de kans om aangevallen te worden ook significant toeneemt?

Laten we ons er wat verder in verdiepen...

Macquarie University - Sydney

Macquarie University in Sydney heeft een zeer interessant en ook zeer uitgebreid onderzoek gedaan naar de toenemende haaienaanvallen in Australië. Ze onderzochten in welke gebieden de aanvallen voorkwamen en ze onderzochten welke soorten haaien verantwoordelijk waren voor die aanvallen. Ook hier kwamen weer verrassende feiten naar boven.

Het is dus een gegeven dat Australië de meeste dodelijke haaienaanvallen ter wereld heeft. Nu is Australië natuurlijk een zeer groot land. De meeste haaienaanvallen spelen zich voornamelijk af in Western Australië, Zuid-Australië, New South Wales en Queensland. De bevolkingsdichtheid van het land neemt dramatisch toe en hierdoor zoeken ook meer mensen hun vertier in zee. Verder en bovendien een niet onbelangrijke factor in het onderzoek is dat haaien jarenlang beschermd werden nadat hun aantallen drastisch achteruitgingen na de grootschalige haaienslachtingen van de jaren 70 en 80.

Laten we kijken naar de gebieden en naar de haaiensoorten die het verantwoordelijkst zijn voor de aanvallen in die gebieden:

Een aantal organisaties gingen aan de slag en werkten met elkaar samen om de gebieden en de soorten haaien die verantwoordelijk waren voor de haaienaanvallen te analyseren. Het gaat hier om de Taronga Conservation Society, de NSW Departement of Primary Industries en de University of NSW.

Wat blijkt?

Witte haaienaanvallen kwamen vaak voor in het zuidwesten van Western Australia. Haaienaanvallen door stierhaaien kwamen hogerop in de noordelijke gebieden van Western Australia en aan de oost kust van Queensland voor. Aanvallen door tijgerhaaien werden waargenomen in het noorden van Australië, met name nabij tropische rijgebieden, net als in de buurt van Sydney. Dat klopt, want er zwemmen veel tijgerhaaien in Sydney Harbour.

Het onderzoek toonde ook aan wanneer de kansen toenamen op een nieuwe haaienaanval. Dit stukje vonden wij zelf redelijk interessant, want sommige aandachtspunten zouden zó in Europa kunnen worden toegepast. Wat blijkt namelijk, temperatuur speelt een grote rol bij de kansen op een haaienaanval. Om preciezer te zijn, weersvoorspellingen zouden in de toekomst gebruikt kunnen worden om waarschuwingen door te geven voor potentieel nieuwe haaienaanvallen.

Ter verduidelijking; de kans op aanvallen door witte haaien namen toe in gebieden met koelere watertemperaturen. Wetenschappers ontdekten dit door haaienaanvallen van eerdere jaren te bestuderen. Dus, temperatuur speelt sowieso een grote rol, maar nu doet koeler water dat dus duidelijk ook. Verder ontdekten ze dat het risico van witte en tijgerhaaien aanvallen significant toenamen wanneer er 100 mm regen viel. De meeste aanvallen zouden zich dan voornamelijk afspelen nabij riviermondingen. Voedingstoffen zouden door de regen in de rivieren naar de zee worden meegenomen en dit zou dan vissen lokken, en haaien eten nu eenmaal ook graag vis. Omdat het water in dit soort plaatsen vaak troebel is ziet een haai minder goed. Alles wat beweegt, wordt gezien als prooi en is dus eetbaar. Dit geldt ook voor ons.

Dataquest

Haaien aanvallen nemen niet voor niets wereldwijd toe. De Amerikaanse website DataQuest besteedt ook aandacht aan de toenemende haaienaanvallen wereldwijd en ook hier speelt weer de toenemende klimaatverandering een rol. Tijgerhaaien en stierhaaien trekken naar het noorden toe naar gebieden waar het water warmer is. Komt het je bekend voor? Dit hebben we namelijk ook net hierboven kunnen lezen. Opvallend in dit onderzoek is echter dat witte haaien niet naar het noorden trekken. Waarom dan niet?

Wel, het komt hier op neer. De meeste haaiensoorten zijn koudbloedig en leven daarom in gebieden waar het water warmer is. Witte haaien aan de andere kant zijn warmbloedig en leven hierdoor liever in water dat kouder is. Nu zie je als het goed is dat er zich een patroon ontwikkelt. Zo niet, even goed opletten dan.

We hebben het nu gehad over het veranderende klimaat, over bepaalde koudbloedige haaiensoorten die het warmere water opzoeken en over de toegenomen haaienaanvallen in die warmere gebieden.

Conclusie

Hogere temperaturen betekent warmer water en dat betekent meer gevaarlijke haaien soorten. Warmere temperaturen betekent echter ook dat wij vaker de zee ingaan. Daar neemt ook de haaien populatie toe. Dataquest constateert dat er meer uitgelokte aanvallen zijn dan vroeger. Hoe kan dat dan? Wel, als je bedenkt dat we meer surfen, we duiken meer, we snorkelen meer, we zwemmen meer, militairen en hulpdiensten oefenen meer in zee, het vaarverkeer neemt toe en er zijn zelfs diverse sporten die grotendeels plaatsvinden in de zee en aan het wateroppervlak. De kans is hierdoor toegenomen dat we elkaar misschien, en voor velen van ons ook ongewild, wel een keertje tegen zullen komen. Dit garandeert nog niet dat een haai je direct naar de benen zal grijpen wanneer hij je ziet, maar het garandeert wel dat de toenemende haaien populatie in de noordelijk gelegen gebieden ook de hekken heeft opengezet voor meer confrontaties tussen haai en mens. Een wetenschappelijk bewezen en goed onderbouwde feit!

De kans op sterfte na een haaien aanval is grotendeels afhankelijk van de verwondingen, de aanwezigheid van medische hulp en de tijd die nodig is om een slachtoffer van het strand af te krijgen en in de OK van het ziekenhuis te krijgen. Bevind je je dus in een afgelegen gebied aan zee, dan is de kans groter dat je het niet redt, want ambulances en helikopters moeten worden ingezet om je naar het ziekenhuis te vervoeren en zij moeten soms van heel ver komen.

Hoe zit het dan met Europa?

Wanneer je al deze informatie naast elkaar zet, dan ga je jezelf toch afvragen hoe het met de witte haai is gesteld in Europa. Witte haaien houden niet echt van warm water en prefereren koeler water, de meeste andere haaiensoorten prefereren wel warmere temperaturen. Zou dit misschien ook gevolgen kunnen hebben voor Europa? Zou het dan toch mogelijk kunnen zijn dat de witte haai langzaam maar zeker naar het noorden gaat migreren? En dat het dus ook best mogelijk is dat de witte haai wel degelijk af en toe gesignaleerd is in de Noordzee? We hebben hier ook een artikel over geschreven: De witte haai in Noord-Europa. Best spannend als je beide artikels naast elkaar legt.