Wist je dat je voor gevaarlijke haaien niet helemaal naar de andere kant van de wereld hoeft te reizen? Veel mensen denken dat je alleen in landen zoals Zuid-Afrika, Australië of Amerika grote roofhaaien tegenkomt. Maar ook in Europa zwemmen ze rond — alleen zie je ze bijna nooit. Dat betekent niet dat ze er niet zijn. Sterker nog: volgens organisaties zoals het IUCN, de internationale natuurbeschermingsunie, komt de tijgerhaai ook voor in de Middellandse Zee.
De kans dat je tijdens het zwemmen zo’n haai tegenkomt is heel klein, maar dat maakt het niet minder bijzonder. Wil je weten welke haaien er allemaal in de Middellandse Zee leven? Lees dan ons artikel Haaien van de Middellandse Zee.
De grote witte haai is misschien de bekendste — en voor sommigen de engste — haai ter wereld. Maar wist je dat de tijgerhaai ook tot de gevaarlijkste soorten behoort? In de volgende paragrafen nemen we je mee in de mysterieuze wereld van deze indrukwekkende haaiensoort. Je leert waar hij leeft, wat hij eet en waarom hij de bijnaam "vuilnisbak van de oceaan" heeft gekregen.
Tijgerhaai en duiker op Bahamas © Tomas / Adobe Stock
Aaseter van de zee
De tijgerhaai (Galeocerdo cuvier) heeft een bijnaam die je misschien zal verrassen: hij wordt vaak de "vuilnisbak van de oceaan" genoemd. Dat komt omdat deze haai bijna alles eet wat hij tegenkomt! Zijn menu is heel gevarieerd – van vissen, schildpadden en zeevogels tot zelfs andere haaien. Maar soms vinden onderzoekers bij het opensnijden van een tijgerhaai ook vreemde voorwerpen in zijn maag, zoals kentekenplaten, autobanden, plastic en zelfs kledingstukken! Dat klinkt misschien gek, maar het laat vooral zien dat deze haai niet zo kieskeurig is.
Tijgerhaaien hebben sterke zintuigen waarmee ze prooien kunnen opsporen, maar toch eten ze vaak gewoon wat ze toevallig tegenkomen. Mensen staan zeker niet op hun menukaart, maar er zijn in het verleden wel enkele incidenten geweest. Eén bekend voorbeeld is de surfster Bethany Hamilton uit Hawaï, die op 13-jarige leeftijd een arm verloor door een aanval van een tijgerhaai. Haar moedige verhaal werd verfilmd in Soul Surfer (2011).
Ook in de Middellandse Zee zijn soms meldingen geweest van haaienaanvallen, al zijn die heel zeldzaam en vaak niet goed onderzocht. Of de tijgerhaai daar echt regelmatig voorkomt, weten we nog niet zeker. Maar door klimaatverandering en de opwarming van het zeewater zou zijn leefgebied zich in de toekomst kunnen uitbreiden. Dat betekent dat we deze haai misschien vaker in Europese wateren gaan zien – al blijft dat voorlopig nog afwachten.
Stel je voor: je bent een onderzoeker en je kijkt in de maag van een tijgerhaai om te zien wat hij heeft gegeten. Je verwacht visgraten, misschien een stukje schildpaddenschild. Maar dan haal je iets heel anders tevoorschijn: een kentekenplaat. Een halve autoband. En zelfs — echt waar — een oude wapenuitrusting! Het klinkt als een grap, maar dit soort voorwerpen zijn écht in de magen van tijgerhaaien gevonden. Ze eten gewoon alles wat ze interessant vinden, of het nou eetbaar is of niet. Daarom noemen wetenschappers ze ook wel de vuilnisbakken van de oceaan.
Maar tijgerhaaien zijn niet alleen alleseters. Ze zijn ook uitstekende nachtjagers. Dankzij hun gevoelige ogen kunnen ze zelfs in het donker goed zien. Terwijl andere dieren slapen, glijdt de tijgerhaai stilletjes door het donkere water, op zoek naar een lekker hapje. Soms is dat een vis of een schildpad. En soms — tja — een schoen, een blikje of een fietsbel. Als het maar in zijn bek past.
Er gaat zelfs een verhaal rond over een tijgerhaai die per ongeluk een onderwatercamera opslokte van een duiker. De camera werd later teruggevonden, en tot ieders verbazing stonden er nog beelden op. Wat bleek? De haai had zichzelf gefilmd… in het donker.
In Europa zijn aanvallen door tijgerhaaien heel zeldzaam. Er zijn slechts een paar meldingen waarbij men dacht dat een tijgerhaai de dader was, bijvoorbeeld omdat er tandafdrukken op het lichaam van het slachtoffer werden gevonden. De meeste geregistreerde aanvallen in Europa worden toegeschreven aan de witte haai. Een bekend geval gebeurde in Italië in 1989.
In Spanje zijn er waarnemingen geweest van verschillende haaiensoorten, waaronder ook de tijgerhaai. Aanvallen zijn gelukkig heel zeldzaam, maar het is toch goed om te weten dat deze haaien soms in de buurt zwemmen. Volgens de IUCN, een organisatie die zich wereldwijd inzet voor natuurbescherming, zijn tijgerhaaien gezien in de wateren rond Italië, Spanje, Groot-Brittannië, Marokko, de Canarische Eilanden en Portugal.
Tijgerhaaien kunnen enorme afstanden zwemmen. Dat betekent dat ze zich makkelijk kunnen verplaatsen van het ene gebied naar het andere. Wie weet waar ze in de toekomst nog opduiken! Zie: Longest ever tiger shark tracking reveals remarkable, bird-like migrations - Science Daily. Onderzoek heeft aangetoond dat tijgerhaaien jaarlijks migraties maken van duizenden kilometers, bijvoorbeeld tussen het Caribisch gebied en het midden-noorden van de Atlantische Oceaan. Klimaatverandering speelt hierbij een rol, aangezien stijgende oceaantemperaturen invloed hebben op hun migratiepatronen.
Leefgebied
Tijgerhaaien leven in warme zeeën, vooral in gebieden met een tropisch of subtropisch klimaat. Ze zijn echte wereldreizigers. In de winter blijven ze graag in de buurt van de evenaar, waar het water het warmst is. Maar in de zomer trekken ze vaak verder weg, met de warme zeestromen mee.
Je kunt tijgerhaaien tegenkomen in allerlei delen van de wereld: langs de kusten van Amerika, Australië, Hawaï, Japan, Portugal, Marokko, het Caribisch gebied, delen van Afrika, China en zelfs bij Indonesië. Eigenlijk overal waar het zeewater warm genoeg is.
Daarom is het ook niet uitgesloten dat tijgerhaaien soms in de Middellandse Zee zwemmen. En wie weet gebeurt dat in de toekomst zelfs vaker. Er worden namelijk steeds vaker witte haaien in dat gebied gezien. Door klimaatverandering en de opwarming van de zee kunnen haaien besluiten om naar nieuwe leefgebieden te trekken — en dat kan ook dichter bij Europa zijn dan je denkt.
Uitstekende visie
De tijgerhaai heeft heel bijzondere ogen. Ze zijn zo goed ontwikkeld dat hij zelfs in het donker uitstekend kan zien. En dat komt goed van pas, want hij jaagt vaak ’s nachts. In Hawaï worden de ogen van tijgerhaaien zelfs als een delicatesse gezien. Dat klinkt misschien een beetje vreemd, maar het laat zien hoe bijzonder deze haai eigenlijk is.
Tijgerhaaien zijn sterk, nieuwsgierig en soms een beetje onvoorspelbaar. Als ze zich bedreigd voelen, kunnen ze aanvallen. Op YouTube zijn veel filmpjes te vinden van mensen die met tijgerhaaien duiken. Vaak gaat dat goed, maar er zijn ook video’s waarin een tijgerhaai ineens toeslaat — bijvoorbeeld als er eten in de buurt is, of als hij zich ongemakkelijk voelt. Dat laat zien dat het wilde dieren blijven, met hun eigen gedrag en instincten. Een voorbeeld daarvan is de video FIJI Tiger Shark Attack 2019.
Als je ooit een tijgerhaai tegenkomt, is het slim om afstand te houden. Probeer vooral niet zijn vin te aaien — dat zou hij waarschijnlijk niet zo waarderen! Vergeet niet: dit is een roofdier dat helemaal bovenaan de voedselketen staat. Tijgerhaaien zijn sterk, snel en hun gedrag is soms lastig te voorspellen.
Zwem je in groen of blauw water? Let dan extra goed op. De tijgerhaai kan zich namelijk verstoppen door van kleur te veranderen — een beetje zoals een kameleon. Daardoor zie je hem vaak pas op het allerlaatste moment… of helemaal niet. Hij houdt ervan om alleen te zijn en zwerft graag rond in de Atlantische Oceaan. Hawaï is een van zijn favoriete plekken, maar af en toe duikt hij ook op in andere delen van de wereld, zelfs in de buurt van Europa.
En nog iets: de tijgerhaai heeft altijd honger. Echt altijd.
Bouw
De tijgerhaai is een van de grootste haaiensoorten ter wereld. Hij kan wel 4 tot 5,5 meter lang worden en meer dan 900 kilo wegen — dat is ongeveer zo zwaar als een kleine auto. Een indrukwekkende verschijning dus! Wat de tijgerhaai extra bijzonder maakt, is zijn vierkante snuit. Die ziet er misschien wat gek uit, maar het is een krachtig hulpmiddel. Dankzij die snuit kan hij namelijk ontzettend goed ruiken. Zo weet hij prooien al van grote afstand op te sporen, zelfs als ze zich goed proberen te verstoppen op de zeebodem.
En dan zijn er nog zijn kaken. Die zijn sterk — heel sterk. De tijgerhaai kan met een kracht van ongeveer drie ton per vierkante meter toehappen. Dat is genoeg om zonder moeite door een schildpadpantser of harde botten te bijten. Zijn tanden zijn scherp als messen en speciaal gevormd om te snijden en te zagen. In zijn boven- én onderkaak zitten 24 van die scherpe tanden, bijna allemaal even groot. Hij verliest regelmatig tanden, maar dat is geen probleem: er groeit gewoon weer een nieuwe voor in de plaats.
© Tomas | Adobe Stock
Voortplanting
De zwangerschap van een vrouwelijke tijgerhaai duurt vrij lang: ongeveer 15 tot 16 maanden. Dat is meer dan een jaar! Als de jonge haaien geboren worden, zijn ze meestal tussen de 50 en 70 centimeter lang. Hoe groot ze precies zijn, hangt vaak af van de plek waar ze ter wereld komen.
Pasgeboren tijgerhaaitjes hebben opvallende, verticale strepen op hun lichaam. Die doen een beetje denken aan de strepen van een tijger — en daar komt hun naam dan ook vandaan. Naarmate de haai ouder wordt, vervagen die strepen langzaam, tot ze bijna verdwijnen.
In Hawaï speelt de tijgerhaai een bijzondere rol in de cultuur. De oorspronkelijke bewoners noemen hem Niuhï. Zij geloven dat tijgerhaaien de reïncarnatie kunnen zijn van overleden familieleden. Daarom behandelen ze deze haai met veel eerbied en respect.
Gevaarlijk of niet?
Zoals we eerder al vertelden: de tijgerhaai is meestal vrij rustig en nieuwsgierig. Toch is het belangrijk om te weten dat hij ook gevaarlijk kan zijn. Als je op het verkeerde moment op de verkeerde plek zwemt, en de haai heeft toevallig honger, dan kan het misgaan. Tijgerhaaien zijn roofdieren. Ze houden van vlees, en soms eten ze zelfs dingen die helemaal geen eten zijn — zoals een autoband, een nummerbord of zelfs een oude wapenuitrusting. Wil je daar meer over weten? Lees dan ons artikel Haaienaanvallen.
Een witte haai kiest er soms voor om weg te zwemmen als hij een mens tegenkomt. Maar de tijgerhaai doet dat niet altijd. Hij is sterk, traag en log — een beetje als een tank. En als hij besluit om aan te vallen, dan stopt hij meestal pas als zijn honger gestild is.
Ga je op vakantie naar Spanje of een ander warm land? Dan is het goed om te weten dat er misschien tijgerhaaien in de buurt kunnen zijn. Maar maak je geen zorgen: de kans dat je er echt eentje tegenkomt is héél klein. Toch is het altijd slim om goed op te letten als je in zee zwemt, vooral in warm, diep water.
Wil je een tijgerhaai van dichtbij zien? Dat kan! Er zijn plekken op de wereld waar je met tijgerhaaien kunt duiken. Dat is een bijzondere manier om deze dieren in hun natuurlijke omgeving te ontmoeten. Maar doe dit nooit zomaar. Ga altijd mee met een professionele organisatie. Zij weten precies hoe je je moet gedragen, wat je vooral niet moet doen, en wat je moet doen als er iets onverwachts gebeurt. Zo kun je op een veilige manier oog in oog staan met een van de indrukwekkendste haaien ter wereld.
Interessante artikelen:
