Blauwe haai

Blauwe haaien zien er allesbehalve gevaarlijk uit. Ze zwemmen graag op hun gemak aan het wateroppervlak. Dit zijn redelijk nieuwsgierige dieren die graag alles wat ze zien willen onderzoeken, echter, vergis je niet, de blauwe haai, Prionace Glauca, staat ook bekend om het feit dat het een pittige haai is. Kenners zullen altijd een mate van afstand bewaren tussen zichzelf en de haai. Wanneer de haai onverhoopt een circulerend beweging maakt, is dit meestal het teken dat de haai klaar staat om aan te vallen. Een duiker met iets lekkers bij zich kan ervoor zorgen de haai lichtelijk dol wordt. Blauwe haaien hebben meestal één doel voor ogen; lekker veel en vaak eten. Met andere woorden, ze zijn gek op hun voedsel.

Bouw

De blauwe haai, Prionace glauca, is een oceaanhaai en net als de bekende haaiensoorten de witte haai, de tijgerhaai, de witpunthaai en de stierhaai, een requiemhaai. De haai heeft een opvallend lange, slanke bouw; vijf kieuwen die gesitueerd zijn voor de vrij lange borstvinnen; een spitse snuit en een paar grote ronde ogen. Wetenschappers vermoeden dat de haai zijn lange borstvinnen gebruikt om zoveel mogelijk mee te liften op de oceaanstroming. Dit is zeer aannemelijk wanneer je bedenkt dat blauwe haaien duizenden kilometers per jaar afleggen gedurende hun hele leven. Het liften op de oceaanstroming helpt ze om tijdens hun lange trektochten hun krachten een beetje te sparen.

De tanden van de blauwe haai zijn driehoekig en uitermate geschikt om mee door vlees heen te scheuren. De haai is mede dankzij zijn lange flexibele lichaam een sierlijke zwemmer. Hij dankt met name zijn naam aan de prachtige blauwe kleur aan de bovenkant van zijn lichaam. Zijn buik en zijflanken daarentegen zijn zoals bij de meeste haaien, wit. De haai is door zijn uitzonderlijk mooie camouflagekleur perfect in staat om helemaal op te gaan in zijn omgeving.

Kwa lengte heeft de blauwe niets te klagen. Hij kan een lengte bereiken van 4 meter en ondanks zijn smalle bouw toch nog een heftige 205 kilo wegen. Zijn zenuwstelsel is dermate goed ontwikkeld dat hij prima in staat is om een hartslag waar te nemen op flinke afstand. Verder kan de haai rekenen op zijn goed ontwikkelde en sterke geur tijdens de jacht.

De blauwe haai houdt niet zozeer van warm water en zwemt daarom liever in vrij diep water, c.q. 400 meter diep en in temperaturen van 10 - 20 graden. Dat hij van koel water houdt is één ding en je zult hem ook in beperkte mate aantreffen in de buurt van Noorwegen, maar de Poolgebieden vermijdt hij echter stellig, dat gaat zelfs hém een beetje te ver.

AdobeStock306211589

Blauwe haai zwemmend in het blauw. Wetenschappelijke naam: Prionace glauca. Natuurlijke habitat. Zuid-Afrika. © Uryadnikov Sergey / Adobe Stock

Voedsel

De blauwe haai brengt elk dag 24 uur lang door zoekend naar voedsel en is het meest actief tegen de avond en 's nachts. Dit is een opportunistische haaiensoort dat zijn tanden graag zet in alles wat eetbaar is en/of makkelijk voorhanden is. Heeft een duiker dus iets lekkers bij zich, dan wordt de blauwe haai zijn grootste vriend. Ben je een drenkeling, dan wordt hij spontaan je aller, allergrootste vriend, al ben je daar vermoedelijk niet erg blij mee. De Florida Museum maakt melding van sowieso dertien niet uitgelokte aanvallen door de blauwe haai op drenkelingen. Wat niet bepaald helpt is dat blauwe haaien bekend staan als 'wolven van de zee', ze vormen namelijk net als wolven, grote zogenaamde 'roedels' die met elkaar samenwerken om een grotere prooi te vangen. De blauwe haai heeft sowieso vier geregistreerde doden op zijn naam staan.

De blauwe haai lust graag een uitgebreide menu en is gek op vis, krabben, kreeften, kleinere haaiensoorten en pijlinktvis. Hij is een geraffineerde jager die in staat is om zeer snelle spurten te maken tijdens de jacht. Juist vanwege die snelle spurten is hij samen met de makreelhaai betiteld als een van de snelste haaiensoorten ter wereld. Blauwe haaien eten verder ook kleine vogels en dode of gewonde dieren zoals dolfijnen, schildpadden en walvissen. Verder staat afval ook af en toe op het menu.

Blauwe haaien zijn geen beschaafde eters. De oceaan is voor deze haai dan ook beslist geen chique Michelin restaurant, het heeft eerder iets weg van een snackbar waar de haai in zeer korte tijd zoveel mogelijke hamburgers moet verorberen. Met andere woorden, ze vreten zich letterlijk stampvol. Hierdoor moeten ze vaak hun eten weer uitbraken doodeenvoudig omdat ze op een gegeven moment geen ruimte meer in hun maag over hebben.

Leefgebied

Veel haaiensoorten verblijven binnen een bepaald gebied. Dit soort gedrag kom je ook tegen bij stierhaaien die doorgaans binnen een eigen territorium verblijven. Dit geldt echter niet voor blauwe haaien. De blauwe haai is juist een erg reislustige haai en kan enorme afstanden afleggen. Ze leven voornamelijk in grote groepen waarbij de mannetjes en de vrouwtjes strict apart leven. De twee komen alleen samen tijdens de paringstijd.

Blauwe haaien zijn zeer weid verspreid. Je komt ze echt overal tegen waar de watertemperatuur tussen 7ºC - 25ºC ligt, waarbij een watertemperatuur van hooguit 20ºC de preferentie heeft. Het is niet ongewoon om blauwe haaien in kustgebieden aan te treffen. Ook zie je ze vanwege hun nieuwsgierige aard in de buurt van boten en vooral duikers met vis, maar dan moet de watertemperatuur liefst niet boven de 20ºC graden zijn, want dan zal de haai noodgedwongen gaan afzakken naar dieper water op zoek naar water met een voor hem aangenamere temperatuur.

Voortplanting

Binnen de groep heerst een hiërarchie waar elke haai zich aan dient te houden. Deze wordt gebaseerd op de sekse en grootte van de haai. Gedurende bijna het hele jaar door leven beide geslachten gescheiden van elkaar. Pas tegen de tijd dat het voortplantingsseizoen weer aanbreekt zullen ze elkaar weer opzoeken. Mannelijke blauwe haaien zijn geslachtsrijp wanneer ze vier of vijf jaar oud zijn en bij de vrouwtjes ligt hun leeftijd net iets hoger, met vijf of zes jaar.

De mannelijke blauwe haaien zijn zeer agressief tijdens de voortplantingsritueel. Gelukkig heeft de natuur hiervoor een prima oplossing gezorgd; het huid van het vrouwtje is namelijk drie keer zo dik als dat van het mannetje en dat is ook wel nodig. Om zijn sperma in de vrouwelijke haai te deponeren zal hij eerst moeten zorgen dat hij haar te pakken krijgt en dan moet hij haar ook nog zo lang mogelijk vast weten te houden totdat de daad is geklaard. Om dit te realiseren bijt hij zich vast in haar nek of aan haar vinnen en gezien de scherpe tanden van het mannetje kan dit voor diepe wonden zorgen bij het vrouwtje. Zie hier een kort filmpje dat het identieke voortplantingsritueel van grijzerifhaaien laat zien.

Na de bevruchting kan het vrouwtje zwanger worden van een verbijsterende 20 - 135 babyhaaien. Zwangerschappen duren 9 - 12 maanden. De embryo's worden gedurende de zwangerschap via de placenta voorzien van alle nodige voedingstoffen; viviparity. Meestal bevalt de blauwe haai van gemiddeld 25-35 pups, maar er zijn ook gevallen bekend van zwangere blauwe haaien die maar liefs 135 pups werpen. Pups zijn 40 - 51 cm. lang bij de bevalling en zullen direct na hun geboorte volledig zelfstandig zijn. De babyhaaien verblijven in crèches die een stuk vanaf de kust zijn gesitueerd. Daar zullen ze blijven totdat ze een gemiddelde lengte van 131 cm hebben bereikt. Daarna sluiten ze zich aan bij een groep van hun eigen sekse en gaan ze mee migreren.

Soms, wanneer er nog geen ovulatie heeft plaatsgevonden omdat de vrouwelijk haai nog te jong is of omdat er nog geen eisprong is geweest terwijl er wel al is gecopuleerd, wordt het sperma dagen tot zelfs jaren gewoon opgeslagen in de reproductieorganen; de zogeheten oviducal gland.

Crèche

Wetenschappers vermoeden dat blauwe haaien de eerste jaren van hun leven in crèches doorbrengen. Amerikaanse en Portugese wetenschappers deden hier uitgebreid onderzoek naar. Ze vingen 37 blauwe haaien en voorzagen ze van een zender die gekoppeld was met een satelliet. De haaien varieerden in leeftijd van jong tot volwassenen en waren zowel van het mannelijke als van het vrouwelijke geslacht.

De haaien werden 952 dagen lang gevolgd. De wetenschappers wachten geduldig op de geregistreerde data dat stilaan binnendruppelde via de satelliet. Het duurde echter vooralsnog een aantal jaar totdat ze een duidelijk beeld kregen van hoe de haaien leefden. Ze concludeerden dat de haaien de eerste jaren van hun leven voornamelijk doorbrachten in een bepaald gebied in de Atlantische oceaan. Dat was op zich al opvallend omdat blauwe haaien net bedoeïenen zijn, ze zijn altijd onderweg.

De data liet ook zien dat na een paar jaar de mannelijk en vrouwelijke haaien, die normaal gesproken gescheiden van elkaar leven, op een gegeven moment inderdaad ieder hun eigen weg gingen. De vrouwtjes zwommen richting het noorden en de mannetjes gingen juist weer naar het zuiden. Pas wanneer de haaien geslachtsrijp waren zochten ze elkaar weer op in voornamelijk tropische gebieden om zich daar voort te planten. Daarna keerden de vrouwtjes weer terug naar het gebied in de Atlantische Oceaan om te bevallen.

Relatie tot de mens

Zoals al eerder is aangegeven is de blauwe haai een nieuwsgierige, maar pittige haai. In principe zal hij nooit zomaar aanvallen, maar wanneer hij dat wel doet kan hij pijnlijke wonden achterlaten. Verder zijn er dertien geregistreerde aanvallen van blauwe haaien op mensen geweest, vijfentwintig niet geregistreerden en uiteindelijk toch vier dodelijke aanvallen geweest. Het spreekt voor zich dat je altijd op je hoede moet zijn wanneer je je in de buurt van deze haaien begeeft, maar dat geldt voor de meeste haaien.

De blauwe haai wordt gelukkig niet gevangen voor zijn vinnen, al wil dat niet zeggen dat de haai niet bedreigd wordt door overbevissing. De blauwe haai is helaas de meest gevangen haai ter wereld. Gemiddeld worden er maar liefst 20 miljoen blauwe haaien per jaar als bijvangst gevangen. Hij is meestal het slachtoffer van vissersnetten en de longline visserij. Dit gebeurt het vaakst aan de Golfkust van Amerika en in de Atlantische Oceaan.

De blauwe haai is verder een zeer geliefde haai voor de sportvisserij omdat ze zo snel en vechtlustig zijn. Dit is overigens ook bij de makreelhaai het geval. Gelukkig gelden er wel stevige regels wat betreft het vangen en weer loslaten van deze haaien. De gevangen haaien worden opgemeten, gewogen en van een zender voorzien voordat ze weer terug worden gezet in zee. In Groot Brittanië zijn er diverse maatschappijen waar je terecht kunt om met de blauwe haai kennis te maken in zijn eigen territorium.

Het is niet verstandig noch in het belang van de blauwe haai om deze te laten leven in gevangenschap. Uit ervaring is gebleken dat jonge blauwe haaien in het aquarium meestal door de andere haaiensoorten worden opgegeten. Daarnaast verwonden ze zichzelf ook vaak door tegen de wanden van het aquarium aan te zwemmen. Het plaatsen van natuurlijk afscheidingen wil nog weleens helpen, maar men vindt de risico's van haaienkannibalisme en zelfverwonding toch hoger wegen. Vandaar dat je geen blauwe haaien in aquariums ziet.

Natuurlijke vijanden

Ook de blauwe haai heeft natuurlijke vijanden. Orka's staan bekend om het feit dat ze op blauwe haaien jagen, alsook de tijgerhaai, de makreelhaai en de witte haai.