Zeeluipaard

In 2006 werd de animatie film Happy Feet van Warner Brothers uitgebracht. Deze film vertelt het verhaal van Mumble, een Keizerspinguïn die in plaats van met gezang de vrouwtjes het hof te maken, dit liever doet door te dansen. Hij kan eigenlijk ook helemaal niet zingen, tot grote vermaak en afschuw van de kolonie. Mumble raakte hierdoor geïsoleerd. Hij verlaat op een dag intens verdrietig de kolonie en maakt allerlei avonturen mee. Een van die avonturen heeft te maken met een agressieve zeeluipaard.

Miria Grunick | Flickr

Miria Grunick | Flickr

Wie bekend is met de film zal zich ongetwijfeld kunnen herinneren dat Mumble op een gegeven moment achterna gezeten wordt door een agressieve zeehond. Die zeehond is een zeeluipaard, herkenbaar aan de foto hierboven.

Zeeluipaarden hebben een bloedstollende reputatie opgebouwd als een van de top predatoren van de Antarctica ecosystemen. Zijn reputatie dankt hij aan het feit dat hij er niet voor terugdeinst om grotere prooien aan te vallen. Hij komt hiermee als predator op een eervolle tweede plaats te staan, net onder de orka, en dat zegt wat over dit zeehondenras. Ze zijn het op derde na grootse zeehondenras ter wereld. Zeeluipaarden leven een solitair leven en komen alleen samen waneer het broedseizoen weer aanbreekt.

Bouw

Het mag duidelijk zijn waaraan de zeeluipaard, Hydrurga leptonyx, zijn naam te danken heeft. Zijn vacht is, net als die van een luipaard, bedekt met stippen. Zijn lichaam is lang, krachtig en gespierd. De schedel doet prehistorisch aan met zijn op een reptiel gelijkende omtrek en de enorme, zeer krachtige kaken en scherpe tanden. In verhouding tot hun lichaam is hun bek redelijk geproportioneerd. De voortanden zijn lang en scherp, maar hun kiezen zitten aan elkaar, zijn gegroefd en uitermate geschikt om krill mee te vangen. Zeeluipaarden lijken een permanente glimlach op hun gezicht te hebben omdat hun mondhoeken omhoog krullen. Ze kunnen hierdoor de illusie creëren dat het hier om lieve schattige dieren gaat, maar vergis je niet! Zeeluipaarden zijn zeer agressief en hierdoor erg gevaarlijk.

© NOAA | Flickr

Net als de meeste zeehondenrassen hebben ook zeeluipaarden geen uiterlijk gehoororgaan. Deze zit van binnen, maar de gehoorgang leidt wel naar een externe opening. Verder gebruiken zeeluipaarden hun gehoor tezamen met hun korte snorharen om prooi mee op te sporen in het water. Ze hebben een zilver tot donkergrijze vacht met zwarte stippen. Hun buikzijde is lichter van kleur dan hun zijflanken en rug.

Net als de meeste dieren die in koude gebieden leven, heeft ook de zeeluipaard een dikke laag blubber om zich te beschermen tegen de elementen. Dit maakt hem weliswaar langzaam en lomp op het ijs, maar eenmaal in het water kan hij zich redelijk soepel voortbewegen, gemiddeld 37 km per uur, en dat is ook nodig, want naast krill eet hij ook warmbloedige dieren. Meer hierover later.

Zeeluipaarden hebben net als andere zeehonden, flippers. Anders dan bij andere zeehondenrassen zijn hun flippers groter en heeft hij geen vijf vingers met scherpe klauwen om zijn prooi mee vast te grijpen, maar flippers met kleine klauwen. Dit heeft consequenties bij het vangen van prooi en bij het eten ervan.

Vrouwtjes, gemiddeld drie meter lang en 370 kilo, zijn iets groter dan de mannetjes, 2,8 meter en 320 kilo. Tussen de maanden januari en juni zitten ze in de rui en verliezen ze hun oude vacht.

© David Stanley | Flickr

Voeding

Zeeluipaarden staan bekend om hun jacht op pinguïns. Daarnaast eten ze andere zeehonden soorten zoals de krabbeneter, weddellzeehond en de kerguelenzeebeer. Verder eten ze krab, vis, vogels, inktvis en krill. Hun menu zou er op kunnen wijzen dat het hier om opportunistische jagers gaat die jagen op alles wat langs komt.

Het gebit van een zeeluipaard is bij uitstek ontwikkeld en aangepast aan het type prooi dat deze dieren eten. De lange voortanden zijn uitermate geschikt om het huid van een dier te doorboren. Dit is noodzakelijk, want door het ontbreken van de bij zeehondenrassen bekende lange vingers met klauwen, zij ze des te meer aangewezen op hun tanden om hun prooi mee vast te grijpen en te doden. Hun kiezen aan de andere kant zijn zo ontwikkeld dat ze ook krill kunnen filteren omdat ze gegroefd zijn.

Zeeluipaarden staan er om bekend dat ze uitermate agressief kunnen reageren op hun soortgenoten tijdens het voeden. Van zeeluipaarden is bekend dat pinguïns hun primaire voedingsbron vormen en dit kan zelfs leiden tot dreigende gedrag met andere zeeluipaarden, want een makkelijke maaltijd is tenslotte ook voor een zeeluipaard niet te versmaden. Het wegstelen van elkaars voedsel is daarom niet ongewoon. Elkaar in een hinderlaag lokken met dit doel voor ogen is vrij normaal. Deze confrontaties veroorzaken zoals we al aangaven, de nodige agressieve, aanvallen waarbij agressief uithalen en het ontbloten van hun vlijmscherpe gebit de norm is.

De zeeluipaard wacht vaak aan de rand van het pakijs totdat een pinguïn het water ingaat. Eenmaal in het water wacht de pinguïn een grote verrassing, want hij wordt geconfronteerd met een onverslaanbaar vijand die hem net zo lang opjaagt totdat de zeeluipaard hem of te pakken heeft of hij door oververmoeidheid het maar totaal verslagen opgeeft. Vooral jonge pinguïns zijn slachtoffer van deze woeste predator. Eenmaal gevangen tussen de krachtige kaken van de zeeluipaard wordt de pinguïn heftig heen en weer geschud totdat de pinguïn dood is. Soms raakt de pinguïn compleet ontveld door de heftigheid van het schudden.

Zeeluipaarden staan er om bekend dat ze graag met hun prooi spelen. Gedacht wordt dat dit een soort voorbereidend training is voor de jachttechnieken van de nog jonge zeehonden of dat het om een vorm van sport gaat.

Zeeluipaard met kinbandpinguïn © Gregory

Leefgebied

Zeeluipaarden leven voornamelijk op het pakijs op Antarctica. Toch worden ze ook elders in de wereld waargenomen. Vaak trekken ze tijdens de herfst en winter richting de Zuidelijke Oceaan. Zo zijn ze gespot in Nieuw Zeeland, Australië, Zuid Amerika en ook in Zuid Afrika. Je zou hiermee kunnen vaststellen dat zeeluipaarden de wereldreizigers onder de zeehondenrassen zijn.

Voortplanting

Dit zijn solitaire dieren. Zij leven voornamelijk op zichzelf. Het paren gebeurt tussen december en januari, kort nadat een eerder pup is gespeend. Mannetjes zijn met drie jaar geslachtsrijp en vrouwtjes met twee jaar. De voortplanting geschiedt, anders dan bij andere zeehondenrassen, in het water en niet op het pakijs. Eenmaal zwanger scheidden zich hier de wegen van beide geslachten. Het mannetje bekommert zich verder niet om het vrouwtje of de pup.

Het vrouwtje zoekt een plek op het pakijs en graaft een rond gat in het ijs. Hier brengt ze uiteindelijk haar pup ter wereld. Zwangerschappen duren ongeveer 11 maandan waarna de pups worden geboren. De pups zijn gemiddeld 1 meter lang en wegen ongeveer 32 kilo. Ze worden door hun moeder vervolgens 3 maanden lang gezoogd waarna ze gespeend worden en het hele proces voor het vrouwtje van paren, zwanger zijn en wederom werpen weer opnieuw plaatsvindt. In de drie maanden na de geboorte zullen de pups dankzij het voedende moedermelk van hun moeder hun gewicht zien verdubbelen. Ongeveer 25% van de pasgeboren pups zal voor het eerste jaar sterven. Zeeluipaarden kunnen gemiddeld 25 jaar oud worden.

Wetenschappers hebben ontdekt dat zeeluipaarden onder water zingen. Veel informatie naar de reden hiervan is er niet, omdat het doorgaans erg moeilijk is om meer te weten te komen vanwege obstakels zoals het agressieve gedrag van de zeeluipaard alsmede het dikke pakijs wat verder onderzoek riskant en praktisch onmogelijk maakt.

Natuurlijke vijanden

Gezien hun hoge positie op de ranglijst van top predatoren op Antarctica heeft de zeeluipaard voor zover bekend maar één natuurlijke vijand en dat is de orka.

Relatie tot de mens

Er is door de mens nooit systematisch op zeeluipaarden gejaagd. Ze genieten echter wel beschermingsstatus door Marine Mammals Protection Act 1978. Verder genieten ze ook bescherming door the Conservation for Antarctic Seals. Het is echter toegestaan om alsnog per jaar 12.000 zeeluipaarden te doden.

Door hun omvang en krachtige kaken kunnen zeeluipaarden worden gezien als potentieel gevaarlijk voor mensen.

In 2003 werd marine bioloog Kirsty Brown van de British Antarctic Survey tijdens het snorkelen door een zeeluipaard gegrepen en 70 meter mee de diepte in gesleept. De zeeluipaard zou haar vervolgens zes minuten lang onder water houden. Haar verwondingen bleken achteraf behoorlijk te zijn. Ze had 45 geregistreerde verwondingen aan haar hoofd en nek. Of het hier ging om een vergissing door de zeehond die dacht dat ze een prooi was weet men verder niet. Dit kon ook niet officieel bevestigd worden. Wel werd door een lijkschouwer geconstateerd dat haar dood te wijten was aan een ongelukkig samenloop van omstandigheden door interactie met een zeehond, met de dood tot gevolg.

Uitsterving haaien - weinig-zorgen