Witte haaien zijn grote roofvissen die vooral in de open oceaan voorkomen. Door hun grootte en hun reputatie als top predatoren zijn zij al vele jaren onderwerp van fascinatie en belangstelling. Als gevolg daarvan hebben sommige aquaria en zeeparken geprobeerd om witte haaien in gevangenschap te houden voor het publiek.

© Gerald Schombs / Unsplash

Het is echter belangrijk op te merken dat witte haaien niet geschikt zijn voor een leven in gevangenschap. Het zijn grote, actieve roofdieren die veel ruimte nodig hebben om te zwemmen en te jagen. Bovendien zijn ze niet aangepast aan de kunstmatige omgeving van aquaria, waardoor ze stress en gezondheidsproblemen kunnen krijgen.

In het verleden vertoonden witte haaien in aquaria een reeks zorgwekkende gedrag, hoewel deze niet uitgebreid zijn bestudeerd omdat deze grote roofdieren niet vaak in gevangenschap worden gehouden. Sommige gedragingen die zijn waargenomen bij grote witte haaien in gevangenschap zijn:

• Zwempatronen: Grote witte haaien in aquaria vertoonden een repeterende zwempatronen, herhalend cirkelen gedrag in hun tanks en/of herhaaldelijk heen en weer zwemmen langs de lengte van de tank.
• Eten: In sommige gevallen zijn witte haaien in aquaria getraind om volgens een regelmatig schema te eten, waarbij de verzorgers stokken of doelen gebruiken om hen aan te moedigen naar de oppervlakte te komen voor voedsel. Dit bleek echter weinig succes te hebben omdat de haaien op de andere dieren en vissen in de tank begonnen te jagen.
• Agressie: Witte haaien in aquaria vertoonden agressief gedrag vertonen, zoals het rammen tegen de wanden van hun tanks of het aanvallen van andere vissen of zelfs hun verzorgers.
• Stress: Witte haaien in gevangenschap kunnen stress ervaren als gevolg van opsluiting in een kleine ruimte en de blootstelling aan ongewone geluiden en geuren. Dit kan leiden tot een reeks negatieve gezondheidseffecten, waaronder een verminderde immuunfunctie en een verhoogd risico op ziekten.

Het gedrag van witte haaien in aquaria wordt waarschijnlijk beïnvloed door een reeks factoren, waaronder hun individuele persoonlijkheid, hun omgeving en hun hoe ze op mensen reageren. Vanwege de zeldzaamheid van het houden van deze dieren in gevangenschap en de ethische bezwaren tegen hun gevangenschap is er echter nog veel onbekend over hun gedrag in deze context. Daarom zijn er maar weinig aquaria of zeeparken die de stap willen nemen en witte haaien in gevangenschap willen houden. De haaien bij wie dit wel gebeurt huisvesten ze meestal in grote, gespecialiseerde tanks die hun natuurlijke omgeving in de oceaan zo goed mogelijk nabootsen. Deze tanks zijn vaak erg duur om te bouwen en te onderhouden, en vereisen constante aandacht en zorg van ervaren dierenverzorgers. De kans op succes zijn verder tot op heden nog altijd slecht gebleken. Verder, witte haaien zijn in veel landen wettelijk beschermd vanwege hun status als bedreigde diersoort. Het vangen en vervoeren van deze dieren is sterk gereglementeerd en het wordt over het algemeen als onethisch beschouwd om ze in gevangenschap te houden voor amusementsdoeleinden.

Kortom, hoewel er in sommige aquaria grote witte haaien worden gehouden, is dit geen gangbare praktijk en wordt het over het algemeen afgeraden vanwege hun ongeschiktheid voor een leven in gevangenschap en hun beschermde status als bedreigde diersoort.

Witte haaien in gevangenschap

Er is geen definitief antwoord op de vraag hoeveel grote witte haaien in aquaria zijn gehouden, aangezien dit geen gangbare praktijk is en zeer omstreden is. Hoewel sommige aquaria in het verleden hebben geprobeerd om grote witte haaien te houden, zijn de meeste niet succesvol geweest vanwege de grote omvang van de haaien en hun speciale behoeften. Er zijn echter wel een paar grote aquaria geweest die in het verleden hebben geprobeerd om witte haaien te houden. Enkele voorbeelden zijn:

© Aboutascientist / Wikipedia

Monterey Bay Aquarium - Monterey Bay Aquarium in Californië, VS, was een van de eerste aquaria die met succes een witte haai in gevangenschap tentoonstelde. In 2004 werd een jonge witte haai 198 dagen tentoongesteld voordat hij weer in het wild werd vrijgelaten.

© Kentaro Ohno / Flickr

Okinawa Churaumi Aquarium - Gelegen in Japan, Okinawa Churaumi Aquarium is een van de grootste aquaria in de wereld. Zij hielden in 2016 69 dagen lang een witte haai, maar liet hem uiteindelijk weer vrij in de oceaan vanwege zorgen over zijn welzijn in gevangenschap. Hoewel de haai tijdens zijn verblijf in het aquarium gezond leek, hebben sommige deskundigen betoogd dat het houden van witte haaien in gevangenschap niet geschikt is vanwege hun gespecialiseerde behoeften en de uitdagingen om een geschikte omgeving en dieet te bieden.

© Kevin Gibbons / Flickr

Sydney Aquarium - Gelegen in Australië, Sydney Aquarium, een witte haai die in 1968 door een visser werd gevangen en naar het Marineland Aquarium in Sydney werd vervoerd, werd kort na zijn aankomst doodgeschoten. De haai, die naar schatting ongeveer 4 meter lang was, werd in een groot aquarium geplaatst. De haai werd al snel onrustig en agressief. Naar verluidt probeerde het personeel van het aquarium de haai te kalmeren door hem kalmerende middelen toe te dienen, maar deze hadden weinig effect. Uiteindelijk werd besloten de haai te euthanaseren en werd hij met meerdere kogels en, in bijzijn voor veel geïnteresseerde toeschouwers, doodgeschoten door de directeur van het aquarium, George Cann.  Dit incident leidde tot veel ophef en protesten, waarbij veel mensen hun verontwaardiging uitten over het doden van de haai. Het incident benadrukte ook de uitdagingen van het houden van grote en krachtige roofdieren zoals witte haaien in gevangenschap, en de risico's die dit creëert voor zowel de dieren als de mensen die met hen werken. Ondanks dit alles ging Sydney Aquarium de uitdaging weer aan toen ze in 2007 nogmaals een witte haai in een van hun tanks plaatsten, 'Bruce' genaamd. Deze haai stierf echter al na drie dagen.

Andere haaiensoorten in aquaria

Andere haaiensoorten zijn wel met succes geïntroduceerd in grote aquaria en hebben het zelfs goed gedaan in gevangenschap, waaronder:

Verpleegsterhaaien: Deze bodemhaaien komen veel voor in ondiepe tropische en subtropische wateren. Ze staan bekend om hun volgzame aard en worden vaak in aquaria aangetroffen omdat ze gemakkelijk te verzorgen zijn en zich goed kunnen aanpassen in een aquarium.

Zwartpuntrifhaaien: Deze haaien worden gevonden in ondiepe wateren in de Indo-Pacific regio en staan bekend om hun opvallende zwart gestippelde vinnen. Ze zijn met succes gehouden in grote aquaria en zijn populaire attracties vanwege hun actieve zwempatronen en sociale gedrag.

Zandtijgerhaaien: Deze haaien komen voor in gematigde en tropische wateren over de hele wereld en staan bekend om hun opvallende uiterlijk, met lange, slanke lichamen en scherpe tanden. Ze zijn met succes gehouden in grote aquaria en worden vaak tentoongesteld vanwege hun indrukwekkende omvang en unieke uiterlijk.

Luipaardhaaien: Deze haaien komen voor in ondiepe kustwateren langs de westkust van Noord-Amerika. Ze zijn relatief klein en gemakkelijk te verzorgen, waardoor ze populaire attracties in veel aquaria.

Tijgerhaai in gevangenschap geboren in het Okinawa Churaumi Aquarium in Japan

Een haaiensoort dat tot op heden wel in leven bleef en zelfs van een pup beviel bevindt zich in Japan. Deze vrouwelijke tijgerhaai werd op 25 januari 2018 geboren in het Shark Research Lab van het Okinawa Churaumi Aquarium. Ze was de eerste tijgerhaai die in Japan in gevangenschap werd geboren, en slechts het vierde bekende geval van succesvolle tijgerhaaien dat werd gekweekt. De pup werd ter wereld gebracht door een vrouwelijke tijgerhaai die in 2005 in het wild was gevangen en naar het aquarium was gebracht.

Het succesvol kweken van tijgerhaaien in gevangenschap is een belangrijke prestatie en kan waardevolle informatie geven over de voortplantingsbiologie en het gedrag van deze prachtige roofdieren. Het blijft echter controversieel om haaien in gevangenschap te houden, en veel dierenwelzijnsorganisaties en natuurbeschermers stellen dat dit schadelijk is voor de dieren en ook negatieve stereotypen over haaien in stand kan houden.

Een andere voorbeeld van het houden van tijgerhaaien in gevangenschap is een programma van het Hawaii Institute of Marine Biology, dat in het verleden met succes tijgerhaaien heeft gekweekt. Het aantal tijgerhaaien dat in gevangenschap wordt geboren, is echter nog steeds relatief klein in vergelijking met andere haaiensoorten die vaker in gevangenschap worden gekweekt.

Makreelhaai in Aqualife Park, Kobe - Japan

Het Suma Aqualife Park in Kobe, Japan, heeft ook een kortvinmakreelhaai in gevangenschap gehouden. Het is echter belangrijk om nogmaals te benadrukken dat dit geen aanbevolen praktijk is, zoals al reeds eerder is gezegd.

Een kortvinmakreelhaai zwemmend in een aquarium. Deze foto is genomen in een aquarium in Japan in juni 2020. © 出羽雀台 / Wikimedia

Naar verluidt werd de makreelhaai in het Suma Aqualife Park in 2007 gevangen en wordt hij sindsdien in een tank gehouden. De tank is ongeveer 7 meter lang en 4,5 meter breed en bevat 1500 ton water. Hoewel deze tank groot lijkt, is hij toch veel kleiner dan de natuurlijke habitat van een makreelhaai, namelijk de open oceaan.

Het Suma Aqualife Park beweert dat het de makreelhaai houdt voor onderzoek en educatieve doeleinden, maar veel beschermingsorganisaties hebben het park bekritiseerd voor het houden van zo'n grote en actieve haaiensoort in gevangenschap. Zij stellen dat het niet ethisch is om een haai, die ontworpen is om grote afstanden te zwemmen, in zo'n kleine ruimte te houden, en dat het gedrag en de fysiologie van de haai kunnen worden beïnvloed door gevangenschap.